Τα Ελευσίνια Μυστήρια

[ΔΗΜΗΤΡΑ - ΕΡΜΗΣ - ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ/ O ο Δίας, με τον οποίο η Θεά Δήμητρα είχε συλλάβει την Κόρη, διέταξε τον Ερμή να κατέβει στον Άδη και να ανεβάσει την Περσεφόνη από τον Κάτω στον Επάνω Κόσμο]

["Η Φεύγουσα Κόρη" από το βιβλίο της κας Καλλιόπης Παπαγγελή "Ελευσίνα - Ο Αρχαιολογικός Χώρος και το Μουσείο", 2002]

[Ανδρέας Εμπειρίκος "Ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας", από το Φωτογραφικό Λεύκωμα, ΦΩΤΟΦΡΑΚΤΗΣ,ΑΓΡΑ, 2001.]

Ελευσίνια Μυστήρια

Το Ιερό της Ελευσίνας θεωρείται ως ένας από τα σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους. Στο χώρο αυτό λατρεύτηκε με σεβασμό και απέραντο μυστήριο η Θεά Δήμητρα και η κόρη της Περσεφόνη. Η Περσεφόνη ήταν τόσο όμορφη που προκάλεσε τον Θεό Πλούτωνα. Ο άρχοντας του Κάτω Κόσμου μεταμορφώθηκε σ΄ ένα πανέμορφο άνθος, τον μυθικό νάρκισσο• το άνθος προκάλεσε τον ενδιαφέρον της Περσεφόνης εκεί που έπαιζε και προσπάθησε να το κόψει, ο Κρόνος την άρπαξε με βία και ανάγκασε την Κόρη να βγάλει μια τόσο δυνατή και σπαραχτική κραυγή που την άκουσε η μάνα της στον Όλυμπο.
Η Θεά Δήμητρα με αφάνταστη λύπη, άσιτη και απότιστη, αναζητούσε την Κόρη για εννιά συνεχόμενες ημέρες. Τριγυρνούσε από εδώ και από εκεί όσπου ο δρόμος της την έφερε στην Ελευσίνα. Μετά από εννέα μέρες αναζήτησης χωρίς αποτέλεσμα, κάθισε επιτέλους να ξεκουραστεί σ΄ ένα σκιερό μέρος που είχε μια ελιά και ένα πηγάδι.
Εκεί πήγαν για να πάρουν νερό οι τέσσερις κόρες του Κελεού, βασιλιά της Ελευσίνας, και συνάντησαν την ταλαιπωρημένη γυναίκα, τη Θεά Δήμητρα, που είχε μεταμορφωθεί σε γραία.
Λυπήθηκαν την«Γραία» και την πήγαν στο ανάκτορο του πατρός τους. Εκεί η μητέρα τους πρότεινε στην Δήμητρα, την οποία αρχικά δεν αναγνώρισε, να αναλάβει την ανατροφή του μικρού πρίγκιπα Δημοφώντα.
Η Δήμητρα συμφώνησε , και για να δείξει την ευγνωμοσύνης της έκανε μυστικά όλες εκείνες τις διαδικασίες για να γίνει ο μικρός αθάνατος. Ο μικρός Δημοφώντας αναπτυσσόταν γρήγορα, και αυτός ήταν ο λόγος που έκανε την μητέρα του να παρακολουθήσει την Τροφό. Όταν η μητέρα είδε τις διαδικασίες αθανατοποίσης του μικρού Δημοφώντα, που μεταξύ των άλλων η Δήμητρα τού έκαιγε όλα τα θνητά σημεία, η μητέρα τρόμαξε και έτσι φανερώθηκε στην γραία τροφό Δήμητρα.
Η Δήμητρα τότε φανέρωσε την πραγματική της ιδιότητα και προέτρεψε τον πατέρα Κελεό να χτίσει έναν ναό και βωμό για να κλειστεί μέσα. Η λύπη της ήταν τόσο μεγάλη που η γη δεν έβγαζε καρπούς για την διατήρηση του ανθρώπινου είδους.
Τότε ο Δίας, με τον οποίο η Θεά Δήμητρα είχε συλλάβει την Κόρη, διέταξε τον Ερμή να κατέβει στον Άδη και να ανεβάσει την Περσεφόνη από τον Κάτω στον Επάνω Κόσμο. Η Περσεφόνη επιστρέφει με έναν όρο τον οποίο αποδέχτηκε η Δήμητρα• να μένει η Κόρη τούς οκτώ μήνες μαζί με την μάνα της και τους άλλους τέσσερις «υπό ζόφον ηερόεντα».
Έτσι η Δήμητρα γαλήνεψε και η γη έδωσε ανεμπόδιστα τους καρπούς της. Η Δήμητρα δίδαξε στους Ελευσίνιους τον τρόπο που επιθυμούσε να την λατρεύουν οι θνητοί. Οι τελετές αυτές ονομάστηκαν Μυστήρια και οι μυημένοι ζούσαν ευτυχισμένοι και εξασφάλιζαν καλύτερες συνθήκες στην μεταθανάτια ζωή.
Η μύηση είχε τρία επίπεδα και τα Ιερά σκεύη που φυλάσσονταν όλο το χρόνο στην Ελευσίνα μεταφέρονταν στην Αθήνα σε πομπή μέσω της Ιεράς Οδού.
Η πομπή περνούσε τις Λίμνες των Ρειτών, διέσχιζε το Ιερό της Αφροδίτης τον Ναό του Δαφνηφόρου Απόλλωνα (στον χώρο της σημερινής Μονή Δαφνίου) και άλλων ναών και βωμών, που υπήρχαν άφθονοι κατά μήκος της Ιεράς Οδού, και έτσι έφταναν στην Αθήνα.
Οι πιστοί που μυήθηκαν στα Ελευσίνια Μυστήρια, φαίνεται πως υπόκειντο σε μεγάλη επιρροή και υποβολή και γι΄ αυτό δεν αποκαλύφτηκαν λεπτομέρειες για τους τρόπους μύησης και λατρείας.
Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού τα μυστήρια απαγορεύτηκαν με αυτοκρατορικό διάταγμα το Θεοδοσίου Α΄ του Μεγάλου το 379 μ.Χ και λίγα χρόνια αργότερα, το 395 μ.Χ. με την εισβολή των Βησιγότθων ο χώρος τέλεσης των Μυστηρίων καταστράφηκε.
Στον αρχαιολογικό αυτό χώρο ο στρατάρχης Καραϊσκάκης στρατοπέδευσε πριν και μετά την μάχη του Χαϊδαρίου, η οποία έγινε στις 6 και 8 Αυγούστου το1826.

Πηγές:
• ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ, Κ. 2002.Ελευσίνα, ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο, Eurobank Εργασίας (δεν διατίθεται στο εμπόριο).
• ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ, Κ. 1991. Ελευσίνα, ΥΠΠΟ-ΤΑΠ.
• ΒΛΑΧΟΣ, Α, 1984 [1η έκδοση 1972], Ένας Φιλέλλην για το 1821, Εστία.
• ΦΩΤΙΑΔΗΣ, Δ. Καραϊσκάκης, Μέλισσα.

Κώστας Φωτεινάκης "Χαϊδάρι - Τόπος και άνθρωποι", 2007.