Η βρύση Χασεκή Χατζή στην Ιερά Οδό/ Το αγρόκτημα Χασεκή και τα παλαιά κτίσματα στο χώρο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η βρύση του Χασεκή Χατζή κατασκευάστηκε επί τουρκοκρατίας, πιθανώς το 1778... Σήμερα η μαρμάρινη βρύση βρίσκεται εντός του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών στην Ιερά Οδό, ένα μέτρο περίπου χαμηλότερα από το σημερινό οδόστρωμα.


Η βρύση μοιάζει σαν "φυλακισμένη" έξω από τα κάγκελα του Πανεπιστημίου.


Περισσότερα για τη βρύση και για το "κονάκι" του βοεβόδα Χασεκή Χατζή διαβάστε στην έρευνα που παρουσίασαν στο περιοδικό Αρχαιολογία, τ.69/1998 οι: Ιωάννης Χρονόπουλος, Αλέξανδρος Παπαγεωργίου - Βενετάς, Αλέξανδρος Μποφίλιας (παλιός γνώριμος στο blog), Christoph Valentien. Κλικάρετε ΕΔΩ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τη βρύση Χασεκή Χατζή, μαζί και με τα άλλα ιστορικά ίχνη που παρουσιάζουμε στην Ιερά Οδό, θα τη δούμε στη διάρκεια της ξενάγησης "Κατά μήκος της Ιεράς Οδού" (ημερονηνία δεν έχει ακόμα οριστεί).

«Ο Άγιος Σάββας Ηγιασμένος» στη θέση της Ιερής Συκιάς και του Ναού της Δήμητρας στην Ιερά Οδό

[«Ο Άγιος Σάββας Ηγιασμένος» δεξιά επί της Ιεράς Οδού, ερχόμενος από Αθήνα προς Αιγάλεω, λίγο πριν το σταθμό ΜΕΤΡΟ του Ελαιώνα, περίπου στη συμβολή με την Οδό της Αγίας Άννας. Στον αρχικό σχεδιασμό της γραμμής 3 του ΜΕΤΡΟ, ο σταθμός αναφερόταν ως «Άγιος Σάββας» και όχι Ελαιώνας. Σύμφωνα με την παράδοση το εκκλησάκι κτίστηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα από την αυτοκράτειρα Θεοδοσία, επάνω σ΄ ένα αρχαίο ναό.

«Μεταξύ της Γεωπονική Σχολής και του γέρικου ελαιόδεντρου υπήρχε Ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, όπου λατρευόταν επίσης η Αθηνά και ο Ποσειδών. Σ΄ αυτό το ιερό στάθμευαν οι μύστες όταν επέστρεφαν από την Ελευσίνα, για να ανασυγκροτηθούν και να μπουν στην Αθήνα». Ιωάννα Τσιριγώτη – Δρακωτού, Αρχαιολόγος, περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, τ.43/1992.

Ο Αλέξανδρος Μποφίλας στο βιβλίο του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας, «ωραίο, φρικτό κι απέριτο τοπίον», αναφέρει ότι ο Ι. Ναός Αγίου Σάββα ήταν στη «θέση Ιερής Συκιάς και Ναού Δήμητρας» σελ.109 – 119.
Για την Ιερή Συκιά και του ναού της Δήμητρας και της Κόρης κάνει αναφορά και ο Παυσανίας στα ΑΤΤΙΚΑ «Υπάρχει επίσης βωμός του Ζεφύρου και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, όπου τιμώνται μαζί και η Αθηνά και ο Ποσειδών. Στο μέρος αυτό λένε πως ο Φύταλος είχε δεχτεί στο σπίτι του τη Δήμητρα και πως η θεά τους έδωσε σε αντάλλαγμα το οπωροφόρο δέντρο της συκιάς.»

Ο Πωλ Φουκάρ στο βιβλίο του «Ελευσίνια Μυστήρια» αναφέρει ότι "δεν έχω καμιά πληροφορία για το δρόμο που ακολουθούσαν ως τη στιγμή που η πομπή πλησίαζε την Αθήνα. Κι όταν έφτανε στο προάστιο της Ιερής Συκιάς, δυο χιλιόμετρα από το Δίπυλο (τις Θριάσιες πύλες της Αθήνας) σταματούσε."

Στον Οδηγό του ΕΟΤ του 1930, στην πεζοπορική διαδρομή Αθήνα – Ελευσίνα υπάρχει η εξής περιγραφή: «Η εκκλησία του Αγίου Σάββα βρίσκεται μετά τον Κηφισό ποταμό και είναι κτισμένη πάνω στη θέση του αρχαίου ναού της Δήμητρας». Στο σκίτσο του οδηγού της διαδρομής, που δημοσιεύεται στο «Χαϊδάρι – Τόπος και Άνθρωποι» (σελ.85), φαίνεται καθαρά ότι ο Κηφισός είναι τοποθετημένος στο «κάδρο» πριν το εκκλησάκι του Αγίου Σάββα. Όπως αναφέρουμε σε προηγούμενη ανάρτηση ο ποταμός Κηφισός δεν ήταν στη θέση που είναι σήμερα αλλά ανατολικότερα.]


[Ο νότιος εξωτερικός τοίχος της εκκλησίας του Αγίου Σάββα με εντοιχισμένα αρχαία μάρμαρα…
"Στην ίδια περιοχή και στο νότιο κράσπεδο της σημερινής (Ιεράς Οδού) είναι κτισμένη η μικρή εκκλησία του Αγίου Σάββα με εντοιχισμένα μάρμαρα που ανήκουν σε μνημεία της Ιεράς Οδού..." Ιωάννα Τσιριγώτη – Δρακωτού, Αρχαιολόγος, περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, τ.43/1992.]


[Επάνω Φωτογραφία:Ο Άγιος Σάββας τοποθετημένος μέσα σε πλαίσιο από αρχαία μάρμαρα της Ιεράς Οδού.
Κάτω Φωτογραφία: Πλαίσιο παραθύρου από μάρμαρα μνημείων επί της Ιεράς Οδού.
Μάρμαρα από την αρχαία Ιερά Οδό έχουν χρησιμοποιηθεί και σε άλλου ναούς, όπως π.χ. στη Μονή Δαφνίου, οποία κτίστηκε στη θέση του Ιερού του Δαφναίου Απόλλωνα.]

«Εικονογραφούμε» και σχολιάζουμε αποσπάσματα από το άρθρο της κας Δρακωτού «Η πορεία της αρχαίας Ιεράς Οδού και η σημασία της» (A΄ μέρος)

Για την πορεία της Ιεράς Οδού, την τεχνική της περιγραφή της αυτή καθ΄ αυτή, καθώς και τα μνημεία κατά μήκος της έχουν γράψει πολλοί ιστορικοί, αρχαιολόγοι, περιηγητές, ξεκινώντας από τον Παυσανία στα ΑΤΤΙΚΑ και φτάνοντας μέχρι τις μέρες. Ίσως ένα βιβλίο με περιγραφές και με επιστημονικές αναφορές για τις αρχαιολογικές έρευνες από το Δίπυλο μέχρι την Ελευσίνα δεν θα ήταν αρκετό. Μόνο τα Πρακτικά της Αρχαιολογίας Εταιρείας και τα θέματα που έχουν δημοσιευτεί στην Αρχαιολογική Εφημερίδα να συγκεντρώσει κάποιος θα ήταν αρκετά. Στην ουσία προβάλλονται (προβάλλουμε και εμείς) τα ίδια πράγματα που κατέγραψαν οι Καμπούρογλου, Σκιάς, Κουρουνιώτης, Τραυλός, Λαμπάκης κ.ά. (μιλάμε μόνο για έλληνες). Βεβαίως η προβολή τους γίνεται με έναν τρόπο που να είναι κατανοητός και ελκυστικός στο ευρύ κοινό. Αυτό τον τρόπο και εμείς προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε για να προβάλλουμε την ιστορία της Δυτικής Αθήνας αλλά και για να συμβάλλουμε με τις δημοσιεύεις α) στην ενημέρωση των πολιτών β) στην ανάδειξη των ιστορικών ευρημάτων παρεμβαίνοντας και «πιέζοντας» την πολιτεία, που δείχνει ότι έχει άλλες προτεραιότητες.
Η αρχή μας είναι ότι υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση των λέξεων: Γνωρίζω – Αγαπώ – Προστατεύω. Δηλαδή όποιος γνωρίζει την πόλη και την ιστορίας της, την αγαπάει και κατά συνέπεια την προστατεύει.
Για να επανέλθουμε στην Ιερά Οδό… Πιστεύουμε ότι το άρθρο της κας Δρακωτού που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ τ.43/1992 προσφέρεται για να επιλέξουμε ορισμένα θέματα και να τα αναδείξουμε. Βεβαίως και το πρόσφατο βιβλίο «ΑΤΤΙΚΗΣ ΟΔΟΙ» που περιέχει μεταξύ των άλλων οδών δύο άρθρα α) Iερά Oδός, ανατολικό τμήμα - Iωάννα Δρακωτού β) Iερά Oδός, δυτικό τμήμα - Πόπη Παπαγγελή, προσφέρεται για «εικονογράφηση» όμως δεν τα έχουμε σε ηλεκτρονική μορφή.
Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε επιλεκτικά κάποια σημεία του άρθρου με την μορφή ερωτήσεων, στην πραγματικότητα το άρθρο δημοσιεύτηκε σε κανονική μορφή και όχι με ερωτήσεις - απαντήσεις.
-------------

- Πως εξηγούνται τα ταφικά μνημεία στην Ιερά Οδό; (όπως αυτό της φωτογραφίας)
Ιωάννα Δρακωτού: «Είναι γνωστό ότι μετά το κτίσιμο του Θεμιστόκλειου τείχους επιβλήθηκε παλαιότερος νόμος που δεν επέτρεπε την ίδρυση νεκροταφείων σε κατοικημένες περιοχές. Ως καταλληλότεροι χώροι για την ανάπτυξη εκτεταμένων νεκροταφείων θεωρήθηκαν τα κράσπεδα δρόμων που πλαισιώνονταν με επιβλητικά ιδιωτικά και δημόσια ταφικά μνημεία. Εξάλλου η θέση αυτή επελέγη και για πρακτικούς λόγους. Αφ΄ ενός τα μνημεία θα ήταν ορατά από όλους και αφ΄ ετέρου θα ήταν εύκολα προσιτά.»
-------------------


- Πως ήταν κατασκευασμένη η Ιερά Οδός; (τμήματα της οποίας βλέπουμε στις ανωτέρω δύο φωτογραφίες)
Ιωάννα Δρακωτού:«Η αρχαία οδός, όπως άλλωστε και οι περισσότερες αρχαίες οδικές αρτηρίες, από μικρές αδούλευτες πέτρες «μπηγμένες» σε σκληρό χώμα. Το πλάτος της ορίζεται από τα δύο «αναλήμματα», τοίχους δηλαδή μικρού ύψους, κτισμένους με μεγαλύτερες πέτρες από την μια και την άλλη πλευρά του οδοστρώματος. Σε περίπτωση βραχώδους εδάφους γίνονταν λαξεύσεις ή εκβραχισμοί. Σε κατηφοριές το κατάστρωμα συγκρατείτο με χτιστά αναλήμματα. Σε μερικά τμήματά της διατηρήθηκαν βαθιές αυλακώσεις που σχηματίστηκαν από τους τροχούς των αμαξών και απέχουν μεταξύ τους 1,40μ…. Από τα υπολείμματα των αναλημμάτων της που διατηρήθηκαν… διαπιστώθηκε ότι το πλάτος της δεν ξεπερνάει τα 5 μ. Ακόμη και πολύ κοντά στην είσοδο του Ιερού της Δήμητρας στην Ελευσίνα έχει πλάτος 5,50 μ. περίπου.»

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ κας Ιωάννας Δρακωτού ΕΔΩ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: α) Το σχήμα, μέγεθος και η τεχνική της κατασκευής της Ιεράς Οδού φαίνονται πολύ καθαρά στα ΠΑΕ που δημοσίευσε ο Ιωάννης Τραυλός το 1937 καθώς και στο βιβλίο του Bildlexikon στη Γερμανική έκδοση, λήμματα του οποίου μεταφράζονται στην ελληνική γλώσσα. β)«Ο Αλέξανδρος Μποφίλας, στην ομιλία του με θέμα «Φυτεύσεις και τοποσήματα στην αρχαία Ελλάδα» ανέφερε ότι… οι θέσεις των αρχαίων ναών και άλλων κομβικών στοιχείων υποδομής του δρόμου ακολουθούν συγκεκριμένη διάταξη με ενιαίες αποστάσεις πέντε αττικών σταδίων (924μ) μεταξύ τους, η οποία γίνεται αντιληπτή ακόμα και από τα σωζόμενα υπολείμματα…» Κώστας Φωτεινάκης «Χαϊδάρι – τόπος και άνθρωποι», σελ.34.
------------
Σχετικά θέματα του blog για την Ιερά Οδό ΕΔΩ