Ποιος "κάρφωσε" τα βέλη στο πρόσωπο του Παντοκράτορα, οι Τούρκοι ή Κιστερσιανοί μοναχοί;

[Κλικάρετε στην εικόνα για να μεγεθυνθεί - "Ο Παντοκράτωρ της Μονή Δαφνίου", σκίτσο του Γ.Λαμπάκη, 1889 ]


[Φωτογραφία 1925 σε γερμανικό περιοδικό - "Ο Παντοκράτωρ"]


[Πριν το σεισμό του 1999]


[Φωτογραφία Μαρία Μπουρδάκη, 2009. Ο Παντοκράτωρ μετά το σεισμό, επίσκεψη/ φωτογράφιση σε συνθήκες εργοταξίου]

Είναι ένα ερώτημα το "Ποιος "κάρφωσε" τα βέλη στο πρόσωπο του Παντοκράτορα, οι Τούρκοι ή Κιστερσιανοί μοναχοί;"
Στο Ιστορικό Λεύκωμα "Χαϊδάρι - Τόπος και άνθρωποι", 2007, παρουσίασα μόνο την μία εκδοχή, αυτή που περιέγραφε ο Δανός συγγραφέας Κρίστιαν Άντερσεν, δηλαδή οι Τούρκοι. Έπρεπε να είχα παρουσιάσει και την εκδοχή του Δημήτρη Καμπούρογλου από το βιβλίο του "το ΔΑΦΝΙ", 1920. Το κάνω τώρα και συμπληρώνω την ενισχυτική θέση του Άγγελου Προκοπίου προς την εκδοχή Καμπoύρογλου. Επίσης παρουσιάζω και ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα "ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ" του Κοσμά Πολίτη.

«Είναι μια θαυμάσια εκκλησιά, που μπορεί και τώρα ακόμα να επισκευαστεί. Στεκόμασταν κάτω απ' τον τρούλο της, που το αστραφτερό μωσαϊκό του εικόνιζε το Χριστό . Ο Σωτήρας κρατά στο αριστερό του χέρι τη Βίβλο κι απλώνει το δεξί του χέρι να ευλογήσει. Κατά την Επανάσταση εδώ μέσα ξεκουράζονταν οι Τούρκοι, εδώ άναβαν φωτιά- ο τοίχος είναι ακόμα μαύρος απ' την καπνιά, εδώ κάπνιζαν τον ναργιλέ τους, κι όταν τους έκανε κέφι, σημάδευαν τον Λυτρωτή των Χριστιανών άνω στον τρούλο. Τα βόλια τους πέτυχαν το ΄να Του μάτι, το στόμα και την άγια δόξα Του. Τα σημάδια φαίνονται καθαρά στο μωσαϊκό..»
Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 1841,

"Οι Βενεδικτίνοι του Δαφνιού
Μετά την βυζαντινήν ακμήν ευρίσκομεν το Δαφνί φραγκοκρατούμενον με φρουρικήν εμφάνισιν και με αξιώσεις Δουκικού κευθμώνος.
Και ήτο έν ολόχρυσον θαύμα το μοναστήρι αυτό της Ιεράς Οδού, όταν ο πρώτος σταυροφόρος εισήλθεν εις τον Ναόν και εξετόξευσεν επιτυχώς δύο βέλη κατά του οφθαλμού και της παρειάς του Παντοκράτορος του κεντροθολίου, με μεγάλην έκπληξιν των επί του έσω τυμπάνου 16 Προφητών, οι οποίοι δεν προείπον όμως το πάθημα αυτό του Σωτήρος."
Δημήτριος Γ.Καμπούρογλου, «ΤΟ ΔΑΦΝΙ», 1920.

"ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΟ ΔΑΦΝΙ
Η Δ΄Σταυροφορία έφερε τους Λατίνους ως τη Μητρόπολη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο Βονιφάτιος Μομφεράτος, βασιλιάς της Θεσσαλονίκης, έδωσε στον Βουργουνδό κόμητα Όθωνα Ντελαρός, ως επινίκιο κλήρο τη βαρωνία της Αθήνας και της Θήβας. Ό Όθων κάλεσε από το αββαείο του Μπελβώ, την πατρίδα του, κιστερσιανούς μοναχούς να καταλάβουν και να κυβερνήσουν το μοναστηριακό συγκρότημα του Δαφνιού. Η είσοδος των πρώτων Λατίνων στο Δαφνί άφησε τα ίχνη της μισαλλοδοξία τους. Μπαίνοντας οι σταυροφόροι, το 1207 στο καθολικό της μονής αντίκρυσαν το εχθρικό βλέμμα του Παντοκράτορα. Τρόμαξαν και για να επιδείξουν αφοβιά εμπρός στον αιχμάλωτο, σχισματικό Παντοκράτορα, του τίναξαν τα κοντάρια τους κατά πρόσωπο. Του άνοιξαν μια μεγάλη πληγή στο στόμα, που κλείστηκε αργότερα με μεγάλο μπάλωμα, που διακρίνεται σήμερα. Τα σίδερα των κονταριών βρέθηκαν στην αναστήλωση του 1893*, μέσα στον παληό θόλο".
Άγγελος Προκοπίου, «Εστίες Ελληνικού Πολιτισμού στο Βυζάντιο».
*Προφανώς εννοεί την αναστήλωση που έκανε ο «μηχανικός Καλλίας κατά το 1893, ο οποίος τοποθέτησε σιδεροδεσιές στον νάρθηκα αλλά και σε άλλα μέρη του κυρίως ναού που ήταν ετοιμόρροπα και έχρηζαν άμεσης στήριξης. (Χαϊδάρι – Συνάντηση με την Ιστορία»)

"Βάλαμε σκαλωσιές ως πάνω , στο θόλο, εκεί που βρίσκεται το μωσαϊκό του Παντοκράτορα. Πριν αρχίσω την εργασία, έμεινα εκεί ώρες ολόκληρες, μονάχος, με τον εαυτό μου, προσπάθησα να καταλάβω. Άδικα όμως.
Αλήθεια, ένιωσα μόνο ένα ενδιαφέρον αρχαιολογικό. Δεν μπορώ να προσωποποιήσω έτσι το Θεό μου συνοφρυωμένο κι εκδικητικό. Μέσα στο δεξί μάτι τού Παντοκράτορα βρήκα μπηγμένη την αιχμή από ένα βέλος. Βέβαια ένα βέλος σαρακηνό ή κάποιου σταυροφόρου. Δοκίμασα τη χαρά του συλλέκτη που αποχτά ένα πολύτιμο κομμάτι. Δε θα ΄πρεπε να φρίξω για την ιεροσυλία;"
Κοσμάς Πολίτης, Λεμονοδάσος 1930.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1) Ολόκληρο το τμήμα του μυθιστορήματος ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ που περιγράφει την Ιερά Οδό και τη Μονή Δαφνίου παρουσιάζετε ΕΔΩ.
2) Πολλές από τις αναρτήσεις αλλά και άλλη αδημοσίευτη ύλη θα παρουσιαστούν σε ένα Ηλεκτρονικό βιβλίο που θα ετοιμαστεί (και ενδεχομένως εκδοθεί) το 2011, με προσωρινό τίτλο "Κατά μήκος της Ιεράς Οδού".
3) Η επόμενη ανάρτηση θα έχει σχέση με τον Εμφύλιο Πόλεμο και τα αγγλικά στρατεύματα στην περιοχή του Δαφνιού. Δεν έχει ολοκληρωθεί η έρευνα, αλλά θα δημοσιευτεί μήπως υπάρξουν επιπρόσθετες πληροφορίες. Κυρίως λείπει βιβλιογραφία.

Κ.Φωτ.