Η οικογένεια Τσούρμα και η σύλληψη του Μίκη Θεοδωράκη στο Χαϊδάρι στις 21 Αυγούστου 1967

 

[ΦΩΤ. Παρουσίαση του Μίκη Θεοδωράκη από την Ασφάλεια στους δημοσιογράφους το 1967]

 Αύγουστος 1967 o Μίκης κρατούμενος στην Ασφάλεια Αθηνών - Μπουμπουλίνας παρουσιάζεται στους δημοσιογράφους.

Λίγο πριν είχε συλληφθεί  στο Χαϊδάρι (περιοχή Προφήτη Ηλία), στο σπίτι της οικογένειας  Τσούρμα η οποία τον «φιλοξενούσε».

Ο Μίκης Θεοδωράκης, στον ποιητικό του κύκλο «Ο Ήλιος και ο Χρόνος» και στο πρώτο ποίημα της συλλογής, κοντά στην Πούλια και την Αφροδίτη, εμφανίζει τη Ντίνα και τη Σούλα, νύφη και κόρη της οικογένειας Τσούρμα στο Χαϊδάρι, όπου οι χουντικοί συλλάβανε τον Μίκη. «... Γεια σου Ακρόπολη/ Τουρκολίμανο οδός Βουκουρεστίου/ ... η Πούλια η Αφροδίτη/ η Ντίνα η Σούλα, η Εύη η Ρηνιώ/ πέντε εκατομμύρια έτη φωτός/ σταθερή γραμμή διασχίζει...».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η οικογένεια Τσούρμα δεν «εκμεταλλεύτηκε» την αντιστασιακή της δράση, αντίθετα με σεμνότητα την απέκρυψε όλα αυτά τα χρόνια..

 Στη λεζάντα της φωτογραφίας σημειώνω ότι ο Μίκης Θεοδωράκης «φιλοξενήθηκε» στο σπίτι της οικογένειας Τσούρμα, στην περιοχή του Προφήτη Ηλία στο Χαϊδάρι, όπου και τελικά συνελήφθη στις 21 Αυγούστου 1967.

Διευκρινίζω ότι ολόκληρη η οικογένεια  Τσούρμα φιλοξένησε τον Μίκη Θεοδωράκη, δηλαδή η μητέρα Μαρία Τσούρμα (οικοδέσποινα) το σπίτι της οποίας έγινε  καταφύγιο και φρούριο αντίστασης, η κόρη Χρυσή (Σούλα) Τσούρμα, ο γιος Τάκης Τσούρμας και η νύφη Ντίνα Χορμόβα-Τσούρμα.

Η οικογένεια φιλοξένησε τον Μίκη γνωρίζοντας ότι αναλαμβάνει το «ρίσκο» να συλληφθεί ο Θεοδωράκης και οι οικοδεσπότες να διωχθούν για συνεργία, απόκρυψη  και παροχή πολιτικού ασύλου σε καταζητούμενο από την ασφάλεια.

Με σεμνότητα δέχτηκε η κα Ντίνα Χορμόβα – Τσούρμα (νύφη) να με συναντήσει στο σπίτι της, στην Ιερά Οδό και να μιλήσουμε σαράντα χρόνια μετά, για εκείνη την περίοδο.

Η πεθερά της Μαρία Τσούρμα ζούσε με την κόρη της Σούλα ήρεμα στον Προφήτη Ηλία. Η οικογένεια ήταν δημοκρατική μεν, αλλά δεν είχε κάποια κομματική σχέση με την ΕΔΑ, τους Λαμπράκηδες, το ΚΚΕ ή άλλες πολιτικές οργανώσεις και κινήματα. Δεν ήταν δηλαδή «χτυπημένη» από την ασφάλεια, γι΄ αυτό και επιλέχτηκε από τους συντρόφους του Μίκη να μεταφερθεί και να κρυφτεί εκεί.

 Έτσι ένας φίλος της οικογενείας ζήτησε από την Μαρία «να φιλοξενήσει» έναν άνθρωπο τον οποίο καταζητούσε η Χούντα». (Ιούνιος 1967)

Η Μαρία χωρίς κανέναν δισταγμό δέχτηκε να παρέχει άσυλο στον άγνωστο διωκόμενο. Έτσι ο Μίκης μεταφέρθηκε (άλλαξε καταφύγιο) στον Προφήτη Ηλία. Τα παιδιά και η νύφη της Μαρίας διαπιστώνουν ότι τελικά αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν κάποιος άγνωστος αλλά ο «πανύψηλος» στο μπόι, στη μουσική και στην πολιτική  Μίκης Θεοδωράκης.

Ο Μίκης «φιλοξενείται» σχεδόν ολόκληρο τον Ιούνιο στο σπίτι της οικογένειας Τσούρμα και τον Ιούλιο αλλάζει κρησφύγετο. Η Ντίνα, ο Τάκης μπαίνουν στην αντίσταση, συναντούν τους Φιλίνη, Λελούδα,  Βότση (χρησιμοποιούν φυσικά διαφορετικά ονόματα)...

Τα πράγματα σφίγγουν. Η χούντα προσπαθεί να «σβήσει» κάθε φλόγα αντίστασης. Οι σύντροφοι του Μίκη προγραμματίζουν να αναβαθμίσουν την έκδοση της «Ελεύθερης Ελλάδας». Να περάσουν από τον πολύγραφο στην εκτύπωση της εφημερίδας με τυπογραφικές πλάκες.

Χώρος, το σπίτι της οικογένειας Τσούρμα,  στο Χαϊδάρι.

Ο Φιλίνης προειδοποιεί τα παιδιά της οικογενείας Τσούρμα για την σοβαρότητα και τον μεγάλο κίνδυνο μιας τέτοιας απόφασης. «Εάν τελικά δεχτείτε την τυπογραφική μηχανή στο σπίτι σας θα πρέπει να γνωρίζετε ότι διατρέχετε μεγάλο κίνδυνο ακόμα και για τη ζωή σας. Το να παρέχεις πολιτικό άσυλο σ΄ ένα αντιστασιακό μπορεί να θεωρηθεί  σοβαρό πολιτικό «αδίκημα» για τη χούντα,  αλλά το να συμμετέχεις σ΄ έναν τυπογραφικό μηχανισμό έκδοσης αντιστασιακών εντύπων είναι μαχητική αντίσταση κατά της χούντας  και το «αδίκημα» αυτό τιμωρείται αυστηρότερα, ακόμα και με εκτέλεση επί τόπου».

Με πλήρη γνώση των «συνεπειών του νόμου της δικτατορίας» η Ντίνα αναλαμβάνει τη μεταφορά των τυπογραφικών πλακών  από την Αθήνα στο σπίτι της στην Ιερά Οδό, κατ΄ αρχάς, και στο επόμενο βήμα στον Προφήτη Ηλία.

Ο «σύνδεσμος» τοποθετεί τα τυπογραφικά τις τυπογραφικές πλάκες μέσα σε δύο σακούλες που τις μεταφέρει ο ίδιος μέσα σ΄ ένα  ταξί. Η Ντίνα δίνει την διεύθυνση του σπιτιού της στον ταξιτζή. Μετά από κάποια ώρα φτάνουν στο σπίτι, στην Ιερά Οδό (κοντά στο γήπεδο Σιδηρόπουλου). Η Ντίνα επιχειρεί να μεταφέρει τις σακούλες στο σπίτι. Αδύνατον. Είναι υπερβολικά βαριές. Πηγαίνει στο σπίτι της για να ζητήσει βοήθεια. Δεν είναι κανείς εκεί. Προσπαθεί ξανά να τις σηκώσει.Την βλέπει ο ταξιτζής και προθυμοποιείται να την βοηθήσει. Οι σακούλες είναι ασήκωτες.

-        Τι μεταφέρεις κυρία μου;

-        Βιβλία (απαντάει η Ντίνα)

-        Τι βιβλία κυρία μου... Αυτό είναι τυπογραφείο...

Έτσι μεταφέρθηκαν οι τυπογραφικές πλάκες αρχικά στο σπίτι της Ντίνας και τού Τάκη και εν συνεχεία στο σπίτι τής πεθεράς στον Προφήτη Ηλία...

 

... Εν τω μεταξύ ο κλοιός σφίγγει  για τον Θεοδωράκη στο άλλο σπίτι που φιλοξενείται και έτσι αποφασίζεται να μεταφερθεί σε ασφαλέστερο μέρος.

14 Αυγούστου 1967 ο Μίκης επιστρέφει στο σπίτι της Μαρίας στον Προφήτη Ηλία όπου είναι και το τυπογραφείο. Το καταφύγιο το Μίκη μέσα στο σπίτι της Μαρίας είναι ένας χώρος πίσω από ένα πιάνο. Εκεί τού έχει στρώσει και εκεί «λουφάζει» ο Μίκης όταν υπάρχουν απρόσκλητοι επισκέπτες ή παραμονεύει κάποιος κίνδυνος. Η Μαρία τον περιποιείται καλά... Τον προσέχει, του μαγειρεύει.  Η χούντα έχει εξαπολύσει μεγάλο κυνηγητό για να συλλάβει όσους αντιστέκονται. Θέλει να αποδείξει στην Ευρώπη ότι δεν υπάρχει αμφισβήτηση από κανέναν και πως ο λαός την αποδέχεται.

Σύντροφοι της ομάδας του Μίκη καταζητούνται και συλλαμβάνονται...

 21 Αυγούστου 1967. Περασμένα μεσάνυχτα. Χτυπήματα στην πόρτα της οικογένειας Τσούρμα στον Προφήτη Ηλία. Ο Μίκης κρύβεται πίσω από το πιάνο και οι ασφαλίτες εισβάλουν στο σπίτι. Ρωτούν την Μαρία που κρύβεται ο Μίκης. Αυτή δεν ανοίγει το στόμα της. Ερευνούν το σπίτι και μέσα στη ντουλάπα βρίσκουν τις  στολές του παπά και του στρατιωτικού (αστυνομικού) με τις οποίες μεταμφιεζόταν ο Μίκης.

Βρίσκουν τις τυπογραφικές πλάκες. Είναι σίγουροι ότι κάπου εκεί είναι κρυμμένος. Συνεχίζουν τις έρευνες στον Προφήτη Ηλία ενώ ένα άλλο κλιμάκιο κάνει έρευνες στο σπίτι της Ντίνας στην Ιερά Οδό.

Εκεί ανακαλύπτουν κάποιον.... Δεν είναι ο Μίκης,  αλλά ένας πρώτος εξάδελφος του πατέρα της Ντίνας. Ο επισκέπτης ξάδελφος είναι γνωστός αριστερός ο οποίος είχε κάνει χρόνια εξορία και είχε αποφυλακιστεί το 1963!!! Φυσικά συλλαμβάνεται ο επισκέπτης καθώς και ο πατέρας της Ντίνας.

Οι έρευνες στον Προφήτη Ηλία συνεχίζονται και τελικά ο Μίκης «ανακαλύπτεται» στην κρυψώνα του.

Τα υπόλοιπα τα διαβάζετε στις αφηγήσεις του Μίκη που δημοσιεύονται σε διπλανή στήλη. Όλη η οικογένεια Τσούρμα συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στην ασφάλεια. Ο γιος της οικογένειας, Τάκης Τσούρμας, όταν αργότερα ο Μίκης απομονώνεται από την Χούντα στη Ζάτουνα Αρκαδίας, γίνεται ο επίσημος σύνδεσμος του Μίκη με την οικογένεια του.

 Η συμβολή  της οικογένειας Τσούρμα, στην αντιδικτατορική πάλη του λαού μας, ήταν μεγάλη. Μια πάλη που δεν την έδωσαν μόνο επώνυμοι αλλά και απλοί λαϊκοί άνθρωποι επιβεβαιώνοντας τον ποιητή που ψάλλει «... αντάρτης/ κλέφτης/ παλικάρι/ πάντ΄ είν΄ ο ίδιος ο λαός...».

Η οικογένεια Τσούρμα προσκλήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, μαζί με άλλους αντιστασιακούς και επίσημους πολιτικούς,  κ. Κάρολο Παπούλια στην καθιερωμένη γιορτή που γίνεται στο Προεδρικό Μέγαρο για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στις 24 Ιουλίου 2005.

Είναι καιρός πια να γνωρίσει και η τοπική κοινωνία του Χαϊδαρίου τη σεμνή  οικογένεια  Τσούρμα, η οποία δεν  διατυμπάνισε ούτε «εξαργύρωσε» την προσφορά της για το λιθάρι που έβαλε στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας.

[Από το βιβλίο μου: Κώστας Φωτεινάκης  "ΧΑΪΔΑΡΙ -  Τόπος και Άνθρωποι", 2007]