Διάλεξη - Τετάρτη 9 Απριλίου 2025: «Στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου Ελευσίνας: μελέτες και έργα κατά την περίοδο 2018-2023»

 

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φίλων ΑΜΘ υποδέχεται την Δρ Ελένη-Εύα Τουμπακάρη, Πολιτικό Μηχανικό, Προϊσταμένη Τμήματος Αρχαιολογικών Έργων & Μελετών, Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής (τ. Προϊσταμένη Τμήματος Μελετών, Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, 2014-2023), με τη διάλεξη «Στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου Ελευσίνας: μελέτες και έργα κατά την περίοδο 2018-2023».

Το ιερό της Ελευσίνας υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου. Από την Μυκηναϊκή εποχή έως το τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ. λατρευόταν συνεχώς η Δήμητρα, θεά της φύσης, της γεωργίας και της αγροτικής ζωής, μαζί με την κόρη της, την Περσεφόνη. Η άσκηση της λατρείας σταμάτησε με την έκδοση του διατάγματος του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Α΄, το 392 μ.Χ., οπότε και το Ιερό έκλεισε οριστικά. Η ζωή στην περιοχή συνεχίστηκε στα βυζαντινά χρόνια και σταδιακά, επάνω στα κατάλοιπα του Ιερού, χτίστηκε μικρός οικισμός. 

Ο "ΡΟΔΑΚΑΣ" της Ελευσίνας και οι δύο Καρυάτιδες | Μικρό αφιέρωμα στο Ρόδακα

 

Ο Ρόδακας στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. 

Οι 1+1  Καρυάτιδες της Ελευσίνας στα Μικρά Προπύλαια - ΕΦΑΔΑ [ΕΔΩ]

"....Το εσωτερικό προστώο είχε διαφορετική διαμόρφωση. Στεγαζόταν με επίπεδη φατνωματική οροφή την οποία στήριζαν δύο μνημειακές «Καρυάτιδες» από πεντελικό μάρμαρο. 

Η μία εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας, ενώ η άλλη κλάπηκε από τον Άγγλο περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ και μεταφέρθηκε στο Καίμπριτζ το 1812, όπου βρίσκεται έως σήμερα. 

Και οι δύο παριστάνουν Κόρες που φέρουν στο κεφάλι τους τη μυστηριακή κίστη, δηλαδή το κυλινδρικό κάνιστρο στο οποίο φυλάσσονταν και μεταφέρονταν τα ιερά αντικείμενα της λατρείας. Οι κίστες επίσης  ήταν διακοσμημένες με ανάγλυφα σύμβολα της λατρείας της Δήμητρας..."

Το ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας και τα μέτρα "των ηγεμόνων κατά της εκμετάλλευσης και κατά της κερδοσκοπίας" | Τροφή για σκέψη στις μέρες μας

 

ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας και τα μέτρα των ηγεμόνων κατά της εκμετάλλευσης και κατά της κερδοσκοπίας. Αντιγράφω από την ενημερωτική πινακίδα :

«Η διάταξη και τα ευρήματα αυτού του χώρου έδειξαν ότι ήταν ξενοδοχείο. Οι εορταστικές εκδηλώσεις στην αρχαιότητα ήταν πολυήμερες. Εκείνες ιδίως που γίνονταν σε Ασκληπιεία και άλλα Ιερά έξω από τις πόλεις συγκέντρωναν πολλούς προσκυνητές που έπρεπε να βρουν ύπνο και φαγητό. Οι ηγεμόνες φρόντιζαν με διατάγματα να μη γίνεται εκμετάλλευση των προσκυνητών από τους εμπόρους με τεχνητή έλλειψη τροφίμων και έπαιρναν μέτρα κατά της κερδοσκοπίας.»

Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν/ Henri Cartier-Bresson: Ελευσίνα (1953)

Ο μεγάλος φωτογράφος Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν/Henri Cartier-Bresson επισκέφτηκε την Ελλάδα δύο φορές, το 1953 και το 1961.

Αναρτούμε δύο από τις φωτογραφίες της πρώτης επίσκεψης με θέμα τον Αρχαιολογικό χώρος της Ελευσίνας.

Borders of Attica: Τα σύνορα της Αττικής με ένα «κλικ» στον χάρτη

Οι περισσότερες αρχαιολογικές έρευνες επικεντρώνονται κυρίως στις πόλεις και στην ευρύτερη περιοχή τους και πολύ λιγότερο στα εδαφικά τους σύνορα, πόσο μάλλον στη χαρτογράφησή τους. Ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα με επίκεντρο τα σύνορα της Αττικής, που βρίσκεται σε εξέλιξη, έρχεται να καλύψει αυτό το κενό.

Δημιουργός του ο δρ. Σίλβιαν Φάσαρντ, πρώην γραμματέας της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα, με ειδικότητα στις αρχαίες ελληνικές οχυρώσεις και πλούσιο ανασκαφικό έργο στην Εύβοια -κυρίως στην Ερέτρια. Πολύτιμος αρωγός του στην προσπάθεια αυτή, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, με έδρα την Ουάσινγκτον κι έναν ακόμα ερευνητικό «σταθμό» στο Ναύπλιο.

Με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, το διεπιστημονικό πρόγραμμα «Borders of Attica», που στοχεύει στη μελέτη των αττικών συνόρων, μιας περιοχής που μέχρι σήμερα δεν είχε αποτελέσει ποτέ αντικείμενο συστηματικής γεω-ιστορικής έρευνας, δείχνει πολλά υποσχόμενο. Όχι μόνο ως προς την αδιαμφισβήτητη επιστημονική σημασία του, αλλά και ως προς τις εφαρμογές του. Η έρευνα στηρίζεται στο Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών, γνωστό ως GIS, ένα εργαλείο «έξυπνου χάρτη», που ενσωματώνει, προσαρμόζει και παρουσιάζει γεωγραφικά συσχετισμένες πληροφορίες, παρέχοντας πολλαπλές δυνατότητες.

«Προγράμματα τέτοιου τύπου θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού στη διαχείριση της πλούσιας και μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς που διαθέτει η χώρα. Κάθε γνωστός αρχαιολογικός χώρος, κάθε σωστική ανασκαφή, θα μπορούσε να χαρτογραφηθεί και να περιγραφεί στη βάση δεδομένων του GIS, με την προσθήκη πολλών και διαφορετικών πληροφοριών, όπως φωτογραφίες, εικόνες, σχέδια, βίντεο, ακόμα και φωνητικά μηνύματα. Με ένα»κλικ» σε ένα συγκεκριμένο σημείο του χάρτη, οι αρχαιολόγοι των Εφορειών Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων θα μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση στα δεδομένα που ήδη διαθέτουν. Με ευχαρίστηση θα έδινα στις ελληνικές Εφορείες Αρχαιοτήτων το υλικό που έχω για την Αττική και την Εύβοια», δηλώνει ο δρ. Φάσαρντ, o οποίος πλέον ζει στην Ουάσιγκτον, την έδρα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών.
Διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ
Επισκεφτείτε The Borders of Attica ΕΔΩ

Από την ξενάγηση στην Ιερά Οδό και στην Ελευσίνα (2)

... Η ξενάγηση έγινε "τρέχοντας" χωρίς να ολοκληρωθεί. Η ώρα είχε περάσει και έτσι ένα μεγάλο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας καθώς και το Μουσείο δεν τα είδαμε.
Οι φωτογραφίες είναι της Μαρίας Μπουρδάκη.
Δείτε και τις φωτογραφίες του Γιάννη Ιγγλέση ακριβώς στην κατωτέρω ανάρτηση.


[Μία ομάδα από τους επισκέπτες στη γέφυρα, στην περιοχή του Ελευσινιακού Κηφισού, στην είσοδο της πόλης]


[Η Ιερή Ελιά στην Ιερά Οδό χωρίς καμία προστασία, σήμανση ή σεβασμό. Ευτυχώς που η στάση των λεοφωρείων μαρτυρούν την ύπαρξή της]


[Βλέποντας τα αρχαιολογικά ευρήματα στο Φρέαρ, απέναντι από τον Άγιο Σάββα]

Από την ξενάγηση στην Ιερά Οδό και στην Ελευσίνα (1)

Με την αναμενόμενη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ξενάγηση που είχε διοργανώσει την Κυριακή 23/1/2011 ο ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου με θέμα "Ιερά Οδός, ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία".
Την ξενάγηση έκαναν τα ίδια τα μέλη του συλλόγου Τζούλια Φορτούνη, Μίνα Ζαμπούνη ενώ παρεμβάσεις έκαναν ο Γιάννης Ιγγλέσης και ο Κώστας Φωτεινάκης. Κείμενα του Σατωμπριάν και του Μίλερ διάβασε η Τζίνα Σούλη.
Οι φωτογραφίες είναι του Γιάννη Ιγγλέση...
Θα ακολουθήσει και δεύτερη ανάρτηση με φωτογραφίες της Μαρίας Μπουρδάκη.


[Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου Ελευσίνας]


[Αρχαιολογικός χώρος Ελευσίνας, εθνικοί σε τελετή στο Πλουτώνιο Σπήλαιο]

[Τα αρχαιολογικά ίχνη στο Φρέαρ απέναντι από τον Άγιο Σάββα]

Αναλυτικά το πρόγραμμα της ξενάγησης "κατά μήκος της Ιεράς Οδού, από Κεραμεικό - Ελευσίνα"

["Η φεύγουσα Κόρη" ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα του Μουσείου Ελευσίνας]


[Ιερά Οδός, έξω από το Copa Copana. Ο τάφος που βλέπετε κατωτέρω βρέθηκε ΕΔΩ.]


[Τάφος που βρέθηκε στην Ιερά Οδό, έξω από το Copa Copana, και μεταφέρθηκε στον αρχαιολογικό χώρο Ελευσίνας. Παρόμοιοι τάφοι βρίσκονται ακόμα στην Ιερά Οδό (δείτε τη φωτογαφία, ανωτέρω)]

ΚΥΡΙΑΚΉ 23/1/2011 - ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ
(Δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις)

Χένρι Μίλερ: "Δεν έπρεπε να κυλάμε με αμάξια στην Ιερά οδό, όπως σ' έναν αυτοκινητόδρομο τούτο είναι μια ιεροσυλία", 1939

Δείγτματα από τα αξιοθέατα που θα δούμε κατά μήκος της Ιεράς Οδού στη διάρκεια της ξενάγησης την Κυριακή 23/1/2011.


[Βάθρα του ποταμού Κηφισού στο ύψος του σταθμού Ελαιώνας του ΜΕΤΡΟ]


[Ιερά Οδός στο ύψος του Ιερού της Αδροδίτης, ΠΑΕ 1937]

Ο Αμερικανός συγγραφέας Χένρι Μίλερ γράφει το 1939 επισκεπτόμενος της Ελλάδα:
«Πολλές φορές, ακολουθώντας την Ιερά Οδό από το Δαφνί προς τη θάλασσα, νόμισα πως τρελαίνομαι. (...) Δεν έπρεπε να κυλάμε με αμάξια στην Ιερά οδό, όπως σ' έναν αυτοκινητόδρομο τούτο είναι μια ιεροσυλία. Έπρεπε να βαδίζουμε, να βαδίζουμε, όπως οι άνθρωποι των αλλοτινών καιρών, και ν' αφήνουμε όλο μας το είναι να πλημμυρίζει από φως. Δεν βρίσκεται κανείς εδώ σ' έναν από τους μεγάλους δρόμους της χριστιανοσύνης. Αυτό τονδρόμο τον χάραξαν πόδια παγανιστικά, πόδια ευλαβικά, πορευόμενα προς τη μύηση, προς την Ελευσίνα...». (Φιλολογικές διαδρομές στην Ελλάδα, ΠΑΤΑΚΗΣ).


[Αρχαιολογικός χώρος Ελευσίνας]

ΚΥΡΙΑΚΗ 23/1/2011 - ΞΕΝΑΓΗΣΗ (1): Ιερά Οδός "ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία"

[Βασικά σημεία - αναφορές κατά τη διάρκεια της ξενάγησης την Κυριακή 23/1/2011. Αναχώρηση από το Παλατάκι - Χαϊδάρι, 10:30 ακριβώς. Ξεναγοί: Τζούλια Φορούνη (Ιερά Οδός) - Μίνα Ζαμπούνη (Ελευσίνα). Δηλώσεις συμμετοχής σύμφωνα με την προτεραιότητα. Δηλώσεις ΕΔΩ ieraodo.gmail.com. Συμμετοχή: 5Ευρώ/ Κλικάρετε για να μεγεθυνθεί η φωτογραφία]

[Ιερά Οδός μετά το Δαφνί, 1870]


[Ιερά Οδός μετά το Δαφνί, 1898]


[Ιερά Οδός στο Ιερό της Αφροδίτης (ντουλαπάκια) - εδώ χωρίζεται σε δύο κλάδους, Φωτ. από τα ΠΑΕ, Ιωάννης Τραυλός 1936-1937]

[Δημ.Πελεκάσης: "Η Άποψις των Αθηνών εκ της Ιεράς Οδού", 1936. Περιέχεται στο βιβλίο του αρχαιολόγου Ανδέα Παπαγιαννόπουλου - Παλαιού" ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ]



[Ιερά Οδός σήμερα, ακριβώς στη "φάτσα" του Copa Copana)

ΔΕΙΤΕ ΣΤΗ ΔΕΞΙΑ ΣΤΗΛΗ ΤΗΣ ΟΘΟΝΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΟΔΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΣΝΑ.

1+1 φωτογραφίες από την ξενάγηση στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας, 7/3/2010. Φωτογραφίες: Γιάννης Ιγγλέσης

... Ναι καλά καταλάβατε!!! (όσοι γνωρίζουν θάματα και πράματα). Είναι ένας τάφος από την Ιερά Οδό, στο ύψος της γέφυρας Σκαραμαγκά, που μεταφέρθηκε στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας.

Στη σκάλα, στο δρόμο προς το Μουσείο.

Ανατυπώνεται το βιβλίο του Δ.Φίλιου ΕΛΕΥΣΙΣ, 1906

Προδημοσίευση από το βιβλίο του Δ.Φίλιου ΕΛΕΥΣΙΣ - ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΑΥΤΗΣ που θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες, σε ανατύπωση από την έκδοση του 1906.
(ΠΗΓΗ: Νέο Μουσείο Ελευσίνας)
-----------
Με ιδιαίτερη χαρά πληροφορηθήκαμε ότι σύντομα πρόκειται να ανατυπωθεί το βιβλίο ΕΛΕΥΣΙΣ του Έλληνα αρχαιολόγου Δ.Φίλιου. Υπενθυμίζουμε ότι το εξώφυλλο του βιβλίο ΕΛΕΥΣΙΣ είχαμε αναρτήσει στο blog καθώς και άλλες πληροφορίες "Στο δρόμο προς την Ελευσίνα", δηλαδή προετοιμάζοντας την ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο, η οποία πρόκετειται να επαναληφθεί. Κλικάρετε ΕΔΩ να δείτε το εξώφυλλο του βιβλίου ΕΛΕΥΣΙΣ.

Ελευσίνα....Μια πρώτη ξενάγηση από τις "9 Μούσες"

[Για όσους θα ήθελαν να έρθουν στη ξενάγηση αλλά δεν θα μπορέσουν....]

Ελευσίνα. Η ονομασία της, από την αρχαία εποχή, δηλώνει την έλευση της Θέας Δήμητρας, που περιφερόταν ψάχνοντας την μονάκριβη κόρη της Περσεφόνη, μη ξέροντας αρχικά ότι από παθός την είχε απαγάγει ο Πλούτωνας. Ο χρόνος ακλούθησε την συνήθη πορεία του. Η Ελευσίνα κατέστησε τις τελετές από τοπικής σε παγκόσμιας εμβελείας λατρεία και μετετράπη σε ιερή πόλη. Σήμερα η πόλη βαριανασαίνει μέσα στον «βιομηχανικό κλοιό» που οι κυβερνήσεις και οι μεγαλοεπιχειρηματίες ολοένα και σφίγγουν. Μην υπολογίζοντας ούτε τη φύση, ούτε την ποιότητα ζωής μήτε τα λείψανα του αλλοτινού μεγαλείου. Αυτά λα λείψανα που στέκουν θλιμμένα σα να συμπάσχουν στην μοίρα των απογόνων τους.

Περισσότερες πληροοφρίες παρακάτω.

Κυριακή 7 Μαρτίου: Ξενάγηση στον Αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Συνάντηση στην είσοδο.

Ξεναγοί μας θα είναι οι:
Αικατερίνη Σιδηρά - Κατσώνη(φιλόλογος: "Ο Αρχαιολογικός χώρος και το Μουσείο")
Μιχάλης Σταματάκης (καθηγητής Πανεπιστημίου, Δ/ντης του τμήματος Γεωλογίας: "Τα υλικά του αρχαιολογικού χώρου")
-------------
Αγέρωχο φίδι η Ιερά Οδός, σε Μυστηρίων
τελετουργική πομπή σαλεύει ως την Ελευσίνα,
ενώ στο βάθος, αναπαύει τα πλοκάμια της
ευγενικά – θλιμμένη πόλη της Παλλάδας η Αθήνα.

Μαργαρίτα Κοντού (από το ποιήμα ΓΑΙΑΣ XΑΪΔΑΡΙΟΥ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ)
----------------------------------------
Περισσότερα για τον Ελευσίνα και την Ιερά Οδό στις προηγούμενες αναρτήσεις.

Ο Φραγκίσκος Ρενέ ντε Σατωμπριάν περιγράφει την Ελευσίνα, την Ιερά Οδό, τον Κηφισό, τον Ελαιώνα κ.λπ. (1806)

Ο υποκόμης Φραγκίσκος Ρενέ ντε Σατωμπριάν γεννήθηκε στη Γαλλία το 1768.
Διετέλεσε Υπουργός Εσωτερικών και Εξωτερικών, Πρέσβυς της Γαλλίας στο Βερολίνο…
Ως πολιτικός και ως συγγραφέας υποστήριξε την Ελληνική Επανάσταση του 1821…
Το 1829 αποσύρθηκε από την πολιτική και αφιερώθηκε στην λογοτεχνία.
Το 1806 ο Σατωμπριάν φτάνει στην Μεθώνη, επισκέπτεται την Τρίπολη, το Άργος, διανυκτερεύει στην Ελευσίνα -προετοιμάζεται ψυχικά και πνευματικά -, για να επισκεφτεί μέσω της Ιερά Οδού την Αθήνα…
Ο Σατωμπριάν περιγράφει αναλυτικά το τι είδε ερχόμενος από την Μεθώνη στην Αθήνα. Εδώ όμως παρουσιάζουμε:
Ένα μικρό απόσπασμα για την Ελευσίνα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα δεν συνάντησε κανέναν να μιλάει Ελληνικά...Διαβάστε
«Κι΄ όμως, ποιός θα το πιστέψει! Η Ελευσίνα, είναι σήμερα σχεδόν ολότελα σβυσμένη από τη μνήμη των Ελλήνων. Ο αναγνώστης πληροφορήθηκε πως μίλησε γι΄ αυτήν ο Αθηναίος. «Το νησί της Σαλαμίνας δε διατήρησε τ΄ όνομά της, λέει ο κ.Φωβέλ στις «Αναμνήσεις» του, και μαζί μ΄ αυτό ξεχάστηκε και τ΄ όνομα του Θεμιστοκλή». Ο Σπόν, ιστορεί πως έμεινε στη Σαλαμίνα στο σπίτι ενός Παπά – Γιάννη, «που ήταν ο λιγώτερο αμαθής από τους ενορίτες του, αφού ήξερε πως το νησί λεγόταν κάποτε Σαλαμίνα, και μας είπε πως το είχε μάθει από τον πατέρα του». Η αδιαφορία αυτή των Ελλήνων προς την πατρίδα τους, είναι αξιοθρήνητη και αισχρή. Όχι μόνο δεν ξέρουν την ιστορία τους, μα σχεδόν όλοι τους αγνοούν τη γλώσσα που τόσο τους δόξασε. Είδαμε έναν Άγγλο, που παρακινημένος από ιερό ζήλο, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα για να δώσει μαθήματα αρχαίας Ελληνικής…»

Διαβάστε ένα μικρό απόσπσμα που έχουμε ήδη αναρτησει παλαιότερα για την ΙΕΡΑ ΟΔΟ.

Μια μεγαλύτερη περιγραφή για την Ελευσίνα, Λίμνες των Ρειτών (Κουμουνδούρου), Ιερά Οδό, Κηφισό, Ελαιώνα, Κεραμικό διαβάστε ΕΔΩ.