Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου - Ο Κρίστιαν Άντερσεν στο δρόμο για την Ελευσίνα - Περιγραφή της Μονής Δαφνίου το έτος 1841

 

Ο Κρίστιαν Άντερσεν, ο διάσημος Δανός, παραμυθάς, επισκεπτόμενος τη χώρα μας περιγράφει τη Μονή Δαφνίου το έτος 1841:

“Tο αγέρι ήταν κρύο και τα σύννεφα έγραφαν μαύρες σκιές στα γυμνά βουνά. Κοντά μας σε μεγάλη έκταση απλώνονταν τα ερείπια του μοναστηριού. Ψηλά τείχη, που στις σχισμάδες τους φύτρωναν θάμνοι και περικοκλάδες, το περιτριγύριζαν. Εκεί κοντά είχαν κτίσει δύο ξύλινες παράγκες. Η μία ήταν κάτι σαν καφενείο κι η άλλη πάλι ένα είδος μαγαζιού για τους μοναχικούς ταξιδιώτες. Οι ξύλινες αυτές παράγκες κοντά στα χαλάσματα έβαζαν, θαρρείς, στο τοπίο την τελευταία πινελιά της ελληνικής μελαγχολίας”.

Ολόκληρη η περιγραφή στην εκδήλωση που θα γίνει στις  με θέμα "Ο Νίκος Καζαντζάκης στη Μονή Δαφνίου | Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων & Τοποθεσιών | Κυριακή 21 Απριλίου 2024- ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ [ΕΔΩ]

Ο παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν περιγράφει το Δαφνί, 1841

Ο παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν [2 Απριλίου 1805 - 4 Αυγούστου 1875] επισκέφτηκε και τη χώρα μας και κατέγραψε τις εντυπώσεις του σε ένα βιβλίο που έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά.

Στις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις ο μεγάλος παραμυθάς περιγράφει και την επίσκεψή του στη Μονή Δαφνίου το έτος 1841.

Όταν ο Andersen με τους συνοδοιπόρους του, τον Ludwig Ross και τον Έλληνα καθηγητή Φίλιππο Ιωάννου, μπήκε στην αυλή του μοναστηριού, συνάντησε εικόνα ακόμα μεγαλύτερης εγκατάλειψης.

Χ.Κ. Άντερσεν

Ο παραμυθάς γράφει για έναν παραμυθένιο τόπο.

 Το Δαφνί

 Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, o γνωστός Δανός συγγραφέας παραμυθιών, επισκέφτηκε, το 1841 την Ελλάδα και στις 3 Απριλίου  περιγράφει την Ιερά Οδό, το Ιερό της Αφροδίτης (Αφαία), τη Μονή Δαφνιού, τον Σκαραμαγκά.

 

Γύρω από την Αθήνα απλώνονται πολλά ξέφραγα χωράφια, έτσι που διαβάτες και καβαλάρηδες να περνούν μέσα απ΄ τα στάχυα. Μα και ο ίδιος ο ιδιοκτήτης τους θ΄ απορούσε, αν δεν το κάναμε αυτό, μου είπαν όταν πρότεινα να φέρουμε βόλτα το χωράφι. Στην πραγματικότητα υπάρχει μονάχα ένας αμαξόδρομος· εκείνος που πηγαίνει απ΄ την Αθήνα στον Πειραιά. Τους υπόλοιπους, εκείνον για τις Θήβες και τον άλλον για την Κόρινθο απ΄ την Ελευσίνα, δεν τους τέλειωσαν ακόμα. Μα και σ΄ αυτές τις μικρές αποστάσεις, όπου θα μπορούσες να πας με αμάξι, περνάς με δυσκολία, γιατί τ΄ άλογα δε θέλουν να προχωρήσουν· πεισμώνουν, γυρίζουν πίσω ή πέφτουν καταγής. Πολλές φορές άκουσα αμαξάδες να λένε: «Δεν τραβάνε μπρος! Δεν τους ξέρουν αυτούς τους δρόμους! Αν πάτε όμως στον Πειραιά, θα δείτε τι άλογα είναι και τι τρέξιμο κάνουν!». Κάθε τόσο λοιπόν αναγκάζεσαι να κατεβείς απ΄ το αμάξι κι ο αμαξάς οδηγεί σιγά σιγά τα άλογα.

Στα μισά του δρόμου απ΄ την Αθήνα για την Ελευσίνα μέσα στην άγρια ερημιά, βρίσκεται το μοναστήρι του Δαφνιού, κατεστραμμένο στην Επανάσταση. Χτίστηκε σε μαυριτανικό ρυθμό και το μεταχειρίζονται τώρα σαν καταφύγιο οι χωροφύλακες, που βρίσκονται εδώ για την ασφάλεια του δρόμου.

Ποιος "κάρφωσε" τα βέλη στο πρόσωπο του Παντοκράτορα, οι Τούρκοι ή Κιστερσιανοί μοναχοί;

[Κλικάρετε στην εικόνα για να μεγεθυνθεί - "Ο Παντοκράτωρ της Μονή Δαφνίου", σκίτσο του Γ.Λαμπάκη, 1889 ]


[Φωτογραφία 1925 σε γερμανικό περιοδικό - "Ο Παντοκράτωρ"]


[Πριν το σεισμό του 1999]


[Φωτογραφία Μαρία Μπουρδάκη, 2009. Ο Παντοκράτωρ μετά το σεισμό, επίσκεψη/ φωτογράφιση σε συνθήκες εργοταξίου]

Είναι ένα ερώτημα το "Ποιος "κάρφωσε" τα βέλη στο πρόσωπο του Παντοκράτορα, οι Τούρκοι ή Κιστερσιανοί μοναχοί;"
Στο Ιστορικό Λεύκωμα "Χαϊδάρι - Τόπος και άνθρωποι", 2007, παρουσίασα μόνο την μία εκδοχή, αυτή που περιέγραφε ο Δανός συγγραφέας Κρίστιαν Άντερσεν, δηλαδή οι Τούρκοι. Έπρεπε να είχα παρουσιάσει και την εκδοχή του Δημήτρη Καμπούρογλου από το βιβλίο του "το ΔΑΦΝΙ", 1920. Το κάνω τώρα και συμπληρώνω την ενισχυτική θέση του Άγγελου Προκοπίου προς την εκδοχή Καμπoύρογλου. Επίσης παρουσιάζω και ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα "ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ" του Κοσμά Πολίτη.

«Είναι μια θαυμάσια εκκλησιά, που μπορεί και τώρα ακόμα να επισκευαστεί. Στεκόμασταν κάτω απ' τον τρούλο της, που το αστραφτερό μωσαϊκό του εικόνιζε το Χριστό . Ο Σωτήρας κρατά στο αριστερό του χέρι τη Βίβλο κι απλώνει το δεξί του χέρι να ευλογήσει. Κατά την Επανάσταση εδώ μέσα ξεκουράζονταν οι Τούρκοι, εδώ άναβαν φωτιά- ο τοίχος είναι ακόμα μαύρος απ' την καπνιά, εδώ κάπνιζαν τον ναργιλέ τους, κι όταν τους έκανε κέφι, σημάδευαν τον Λυτρωτή των Χριστιανών άνω στον τρούλο. Τα βόλια τους πέτυχαν το ΄να Του μάτι, το στόμα και την άγια δόξα Του. Τα σημάδια φαίνονται καθαρά στο μωσαϊκό..»
Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 1841,

"Οι Βενεδικτίνοι του Δαφνιού
Μετά την βυζαντινήν ακμήν ευρίσκομεν το Δαφνί φραγκοκρατούμενον με φρουρικήν εμφάνισιν και με αξιώσεις Δουκικού κευθμώνος.
Και ήτο έν ολόχρυσον θαύμα το μοναστήρι αυτό της Ιεράς Οδού, όταν ο πρώτος σταυροφόρος εισήλθεν εις τον Ναόν και εξετόξευσεν επιτυχώς δύο βέλη κατά του οφθαλμού και της παρειάς του Παντοκράτορος του κεντροθολίου, με μεγάλην έκπληξιν των επί του έσω τυμπάνου 16 Προφητών, οι οποίοι δεν προείπον όμως το πάθημα αυτό του Σωτήρος."
Δημήτριος Γ.Καμπούρογλου, «ΤΟ ΔΑΦΝΙ», 1920.

"ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΟ ΔΑΦΝΙ
Η Δ΄Σταυροφορία έφερε τους Λατίνους ως τη Μητρόπολη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο Βονιφάτιος Μομφεράτος, βασιλιάς της Θεσσαλονίκης, έδωσε στον Βουργουνδό κόμητα Όθωνα Ντελαρός, ως επινίκιο κλήρο τη βαρωνία της Αθήνας και της Θήβας. Ό Όθων κάλεσε από το αββαείο του Μπελβώ, την πατρίδα του, κιστερσιανούς μοναχούς να καταλάβουν και να κυβερνήσουν το μοναστηριακό συγκρότημα του Δαφνιού. Η είσοδος των πρώτων Λατίνων στο Δαφνί άφησε τα ίχνη της μισαλλοδοξία τους. Μπαίνοντας οι σταυροφόροι, το 1207 στο καθολικό της μονής αντίκρυσαν το εχθρικό βλέμμα του Παντοκράτορα. Τρόμαξαν και για να επιδείξουν αφοβιά εμπρός στον αιχμάλωτο, σχισματικό Παντοκράτορα, του τίναξαν τα κοντάρια τους κατά πρόσωπο. Του άνοιξαν μια μεγάλη πληγή στο στόμα, που κλείστηκε αργότερα με μεγάλο μπάλωμα, που διακρίνεται σήμερα. Τα σίδερα των κονταριών βρέθηκαν στην αναστήλωση του 1893*, μέσα στον παληό θόλο".
Άγγελος Προκοπίου, «Εστίες Ελληνικού Πολιτισμού στο Βυζάντιο».
*Προφανώς εννοεί την αναστήλωση που έκανε ο «μηχανικός Καλλίας κατά το 1893, ο οποίος τοποθέτησε σιδεροδεσιές στον νάρθηκα αλλά και σε άλλα μέρη του κυρίως ναού που ήταν ετοιμόρροπα και έχρηζαν άμεσης στήριξης. (Χαϊδάρι – Συνάντηση με την Ιστορία»)

"Βάλαμε σκαλωσιές ως πάνω , στο θόλο, εκεί που βρίσκεται το μωσαϊκό του Παντοκράτορα. Πριν αρχίσω την εργασία, έμεινα εκεί ώρες ολόκληρες, μονάχος, με τον εαυτό μου, προσπάθησα να καταλάβω. Άδικα όμως.
Αλήθεια, ένιωσα μόνο ένα ενδιαφέρον αρχαιολογικό. Δεν μπορώ να προσωποποιήσω έτσι το Θεό μου συνοφρυωμένο κι εκδικητικό. Μέσα στο δεξί μάτι τού Παντοκράτορα βρήκα μπηγμένη την αιχμή από ένα βέλος. Βέβαια ένα βέλος σαρακηνό ή κάποιου σταυροφόρου. Δοκίμασα τη χαρά του συλλέκτη που αποχτά ένα πολύτιμο κομμάτι. Δε θα ΄πρεπε να φρίξω για την ιεροσυλία;"
Κοσμάς Πολίτης, Λεμονοδάσος 1930.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1) Ολόκληρο το τμήμα του μυθιστορήματος ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ που περιγράφει την Ιερά Οδό και τη Μονή Δαφνίου παρουσιάζετε ΕΔΩ.
2) Πολλές από τις αναρτήσεις αλλά και άλλη αδημοσίευτη ύλη θα παρουσιαστούν σε ένα Ηλεκτρονικό βιβλίο που θα ετοιμαστεί (και ενδεχομένως εκδοθεί) το 2011, με προσωρινό τίτλο "Κατά μήκος της Ιεράς Οδού".
3) Η επόμενη ανάρτηση θα έχει σχέση με τον Εμφύλιο Πόλεμο και τα αγγλικά στρατεύματα στην περιοχή του Δαφνιού. Δεν έχει ολοκληρωθεί η έρευνα, αλλά θα δημοσιευτεί μήπως υπάρξουν επιπρόσθετες πληροφορίες. Κυρίως λείπει βιβλιογραφία.

Κ.Φωτ.