Ο θείος Φαίδων (Γρηγόρης Ξενόπουλος) μας περιγράφει το ηλιοβασίλεμα στο Όρος "Αιγάλεως" και κάνει αναφορές στα Βουνά της Αττικής | ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ - Οκτώβριος 1927

 

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

·        Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (9 Δεκεμβρίου 1867 − 14 Ιανουαρίου 1951) ήταν Ζακυνθινός μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος και συγγραφέας θεατρικών έργων. Διετέλεσε αρχισυντάκτης στο θρυλικό πια περιοδικό, Η Διάπλασις των Παίδων, κατά την περίοδο 1896 - 1948. Κατά την αρχισυνταξία του Ξενόπουλου στο περιοδικό ήταν και ο βασικός του συντάκτης. Είναι χαρακτηριστική η υπογραφή του Σας ασπάζομαι, Φαίδων, που χρησιμοποιούσε στις επιστολές που υποτίθεται έστελνε στο περιοδικό. [Περισσότερες πληροφορίες στη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ΕΔΩ]

·       Η Διάπλασις των παίδων ήταν ελληνικό παιδικό περιοδικό που κυκλοφόρησε από το 1879 έως το 1949. [Περισσότερες πληροφορίες στη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ΕΔΩ]

Σας ασπάζομαι – Φαίδων | ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΑΤΙΚΑ (Η δύση στο Όρος «Αιγάλεως»)

Το κείμενο του Γρηγόρη Ξενόπουλου δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Διάπλασις των Παίδων», έτος 49^ον, Αρ.47 – Εν Αθήναις 22 Οκτωβρίου 1927.

Αιγάλεως - Κυνηγό, νομίζω, τον λέει ο λαός, όπως τον Υμηττό Τρελοβούνι! – είν’ ένα μακρύ βουνό, που απλώνεται στα δυτικά της Αθήνας. Ο Υμηττός έρχεται αντίκρυ, στανατολικά, μεγαλύτερος αυτός, ψηλότερος και, ας το πούμε χωρίς κακοφανισμό, ωραιότερος. Μου φαίνεται μάλιστα σα να κοιτάζει τον αντικρινό του με περηφάνεια πολλή και περιφρόνηση, κι’ ο καημένος ο Αιγάλεως σα να ζαρώνη και να χλωμοσβύνη μπροστά στο κακό βλέμμα… Δεν καταλαβαίνω όμως τη διαγωγή του κυρίου Υμηττού! Βουνά δεν είναι κι΄ οι δυό, και μάλιστα βουνά της Αττικής; Όμορφος πολύ ο Υμηττός, ναι. Μα τι άσχημο έχει η Αττική, για νάναι άσχημος κι’ ο Αιγάλεως;

          Εμένα τουλάχιστο, η κορυφογραμμή του μου είναι συμπαθητική. Και τον βλέπω όλη την ώρα, γιατί το γραφείο μου έχει κι ένα παραθυράκι καθαυτό δυτικό. Πάνω απ’ τα κεραμίδια, απ΄ τα μακρινά σπιτάκια κι’ απ’ τον ελαιώνα, βλέπω τον Αιγάλεω σχεδόν ολάκερο. Κι’ ακριβώς μπροστά μου έχω την τούρλα του, το ψηλότερο δηλαδή μέρος της κορυφογραμμής του – μια καμπύλη μαλακή πάντα μ΄ αρκετά στρογγυλή, μια μικρή, χαριτωμένη καμπουρίτσα στη ράχη του μακρόσυρτου βουνού…

          Την εποχή που ο ήλιος βασιλεύει απάνω σ’ αυτή την τούρλα, ο Αιγάλεως, την ώρα του ηλιοβασιλέματος, βρίσκεται σ’  όλη του τη δόξα, Μπορώ μάλιστα να πω πως είναι τότε πιο όμορφος κι΄ από τον Υμηττό.

          Ω, ναι το υποστηρίζω: Είναι πιο όμορφος ο Αιγάλεως στη δύση παρά ο Υμηττός στην ανατολή. Κι’ ένας λόγος ακόμα που το μεγάλο βουνό δεν έπρεπε να περιφρονή το μικρότερο, είναι κι΄ αυτός: Και τα δύο είναι βουνά του ήλιου. Από το ένα ο βασιλιάς ξεπροβάλλει κι’ από το άλλο εξαφανίζεται. Ο Πάρνης, ίσως μόνο κι’ η Πεντέλη, απ’ τα βορεινά, μπορούσαν να ζηλεύουν να ζηλεύουν που βλέπουν το πανήγυρι χωρίς να παίρνουν μέρος παρ’  από μακριά… Η μεγάλη όμως δόξα κι’ ομορφιά του Αιγάλεω δεν βαστά πολύν καιρό. Κάθε χρόνο, το Μάρτη, ο ήλιος βασιλεύει σ’  εκείνο το σημείο καταμεσίς. Έπειτα φεύγει, προχωρεί προς τον βοριά -  ως ένα σημείο που ο Αιγάλεως, χαμηλώνοντας, δεν φαίνεται πια από το παραθυράκι μου, - κι’  από κει ξαναγυρίζει στα μεσημβρινά, φθάνει πάλι στην τούρλα, κατά το Σεπτέμβρη, και φεύγει αντίθετα, ως που έρχετ’ η εποχή που βασιλεύει στη θάλασσα του Σαρωνικού. Και πάλι ξαναγυρίζει. Ώστε δυό φορές το χρόνο, για λίγε μέρες κάθε φορά, βασιλεύει πάνω στην τούρλα: το Μάρτη καθώς είπαμε και το Σεπτέμβρη. Το Δεκέμβρη είναι πέρα, στη θάλασσα. Και τώρα τον Οκτώβρη είναι στη μέση σχεδόν της κορυφογραμμής του Αιγάλεω απ’ τη θάλασσα ως την τούρλα.

          Ε, λοιπόν, δεν πάει πίσω στην ομορφιά κι’  αυτή η δύση η φθινοπωριάτικη! Τι λέω; Είναι κι’ η πιο όμορφη απ΄ όλες. Ο Αιγάλεως μπορεί να μη φαντάζει όσο την άνοιξη, όταν από πάνω του ο ουρανός είναι καθαρός, σχεδόν μονόχρωμος, κι’ ο ήλιος μισοκρυμμένος πίσω απ’ την τούρλα, τον στολίζει μ’ ένα πελώριο υπέρλαμπρο αχτινωτό. Τώρα όμως η δύση έχει όλα τα χρώματα του κόσμου. Γιατί συνήθως πάνω απ’ τον Αιγάλεω, ο ουρανός είναι συννεφιασμένος. Και πότε έχει σύννεφα πυκνά, πότε αραιά. Τα πρώτα ο ήλιος τα μαυρίζει, τα μολυβίζει, και όταν κάποτε τα τρυπά, φαίνεται από μέσα του σαν ένα κατακόκκινο... βεγγαλικό. Τα δεύτερα πάλι τα ροδίζει, τα χρυσώνει, τα ιριδώνει. Κι’ είναι ένα παιχνίδι χρωμάτων αφάνταστο, όταν υπάρχουν εκεί σύννεφα λογιών – λογιών, πυκνά μαζί κι’ αραιά, κι ο ήλιος κατεβαίνοντας να βασιλέψη, περνά πότε μεσ’ από κείνα και πότε μέσ’ απ’ αυτά.

          Όση δουλειά κι αν έχω, θα την αφήσω, για να σταθώ λίγες στιγμές στο παραθυράκι μου και να θαυμάσω τη φθινοπωρινή δύση…

Σας ασπάζομαι – ΦΑΙΔΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ του Κώστα Φωτεινάκη (αντιγραφέα του κειμένου)

1. Η ορθογραφία του κειμένου διατηρήθηκε όπως στο πρωτότυπο εκτός από τα πνεύματα και τους τονισμούς.
2. Ο Γρηγόρης Ξενόπουλος περιγράφει το Όρος «Αιγάλεως» βλέποντάς τον από το «παραθυράκι» του. Από το κείμενο προκύπτει ότι δεν είχε περπατήσει το βουνό. Βλέπει το βουνό καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους και το περιγράφει από απόσταση – βλέπει κυρίως ένα τμήμα του «την τούρλα του», «την κορυφογραμμή του», δεν βλέπει και δεν περιγράφει το ηλιοβασίλεμα στον κόλπο τη Ελευσίνας, όταν ο  ήλιος περνάει την κορυφογραμμή του «Αιγάλεως» - ένα πανέμορφο ηλιοβασίλεμα να επιπλέει στα νερά της Σαλαμίνας, του Σκαραμαγκά, της Παραλίας Ασπροπύργου, της Ελευσίνας.
3. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν α) η προσωποποίηση των βουνών της Αττικής β) η ονομασία των βουνών, γένους αρσενικού «ο Αιγάλεως», «Ο Πάρνης» γ) η συχνή χρησιμοποίηση της λέξης «τούρλα» για να περιγράψει το υψηλότερο μέρος -  μας παραπέμπει στη γνωστή φράση «στην τούρλα του Σαββάτου» αλλά και μας θυμίζει τον «τρούλο» της εκκλησίας που είναι το υψηλότερο μέρος του κτηρίου.

Η δημοσίευση του κειμένου του Γρηγόρη Ξενόπουλου και ο σχολιασμός του από μένα αφιερώνεται στο Νίκο Νέζη, βετεράνου ορειβάτη, ερευνητή και συγγραφέα Νίκου Νέζη, βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών το 2011 για το τρίτομο έργο του “Τα Ελληνικά Βουνά – Γεωγραφική Εγκυκλοπαίδεια” (2010). Ο Ν.Ν. έχει γράψει, μεταξύ των άλλων, «ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΉΣ», βιβλίο μπούσουλα για πολλούς ορεινούς πεζοπόρους και ερευνητές.

Κ.Φωτ.