«Η Μενεξεδένια Πολιτεία» του Άγγελου Τερζάκη και το Δαφνί

 

«Η Μενεξεδένια Πολιτεία» του Άγγελου Τερζάκη και το Δαφνί

Έρευνα - Παρουσίαση -  Επιμέλεια: Κώστας Φωτεινάκης

Γενική ιστορική, λογοτεχνική, καλλιτεχνική περιγραφή της Μονής Δαφνίου:

[Η Μονή Δαφνίου πριν από το σεισμό του 1999 – προφανώς η «κοκκινωπή εκκλησία» που αναφέρει το Άγγελος Τερζάκης στο μυθιστόρημα]

 Για τη Μονή Δαφνίου, Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (1990) και γενικότερα για την ευρύτερη περιοχή έχουν γραφτεί πολλές περιγραφές από περιηγητές, ιστορικούς, ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρω, χωρίς τις αρχαιολογικές και ιστορικές εκθέσεις: Σατωμπριάν, Pouqueville, Κρίστιαν Άντερσεν, Εμμανουήλ Ροίδης, Δημήτρης Καμπούργλου, Κοσμάς Πολίτης, Κώστας Καβάφης, Νικόλαος Γύζης, Χένρι Μίλλερ, Βιρζινία Γούλφ, Ανδρέας Καραντωνης κ.ά.

Την περιοχή την επισκέφτηκαν διάσημοι φωτογράφοι και εικαστικοί καλλιτέχνες. Ενδεικτικά και μόνο: Φρεντερίκ Μπουασονά, Nellys, Βάσω Παπαϊωάννου, Perilla, Γιάννης Τσαρούχης, Γιώργος Φαρσακίδης, Τάσος κ.α.

Μεγάλης πολιτιστικής αξίας και σημαντικής κληρονομιάς είναι το πρώτο ντοκιμαντέρ στην ιστορία της τέχνης του Άγγελου Προκοπίου «ΔΑΦΝΙ – Παναγία η Χρυσοδαφνώτισσα», το οποίο κατέκτησε τα δύο πρώτα βραβεία στα Φεστιβάλ του Εδιμβούργου (1952) και Νέας Υόρκης (1952). Το ντοκιμαντέρ αυτό ήταν χαμένο και βρέθηκε στη Γερμανία μετά από τη μεγάλη μου προσπάθεια και επιμονή σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας.

Η «Μενεξεδένια Πολιτεία» του Άγγελου Τερζάκη και το Δαφνί:

Το κλασσικό μυθιστόρημα του Άγγελου Τερζάκη εκδόθηκε το 1937 από την ΕΣΤΙΑ.

Το απόσπασμα που ακολουθεί, αναφέρεται λίγο πριν το τέλος του βιβλίου και  περιορίζεται στην περιγραφή του τοπίου κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Γιάννη Μαρούκη και της Σοφίας Μαλβή στο Δαφνί. Ο Γιάννης είναι νέος δικηγόρος, βοηθός του πατέρα της Σοφίας. Ο πατέρας, Μελέτης Μαλβής, λίγο πριν πεθάνει διαπιστώνει ότι υπάρχει σχέση των δύο νέων, χαίρεται και έτσι τελειώνει με ένα ευτυχισμένο τέλος/ Happy end  η ιστορία της οικογένειας Μαλβή, μιας μικροαστικής οικογένειας της δεκαετίας του’ 30 στην Αθήνα.

Η «κοκκινωπή εκκλησία» που αναφέρει ο συγγραφέας προφανώς είναι η Μονή Δαφνίου. 

Η διαδρομή και η τοποθεσία που περιγράφει στο Δαφνί, εκτιμώ ότι θα μπορούσε να είναι αριστερά της Μονής, περνώντας το ρέμα, πηγαίνοντας για το πολυβολείο και συνεχίζοντας αριστερά στο μονοπάτι που έχει κλήση.

Κώστας Φωτεινάκης -  xpolis@gmail.com

H έρευνα ολοκληρώθηκε 25 Δεκεμβρίου 2022.

@@@@@@@@@@@

Ακολουθεί επιλεγμένο απόσπασμα από το μυθιστόρημα:

- «Έχω μιαν ιδέα» της φώναξε ταραγμένος. Θα ιδείς! Λέω να πάμε με το λεωφορείο στο Δαφνί, στο δάσος.»… (Γιάννης)

-           «Πάμε» (Σοφία)

Μέσα στο λεωφορείο η ζέστη έφερνε δύσπνοια.

… Ο κάμπος, με βλάστηση χαμηλή, φρυμμένη, έφευγε ζερβόδεξα σμίγοντας πίσω κυκλικά, έτσι που τ’ αυτοκίνητο τον σχίζει… Αριστερά φάνηκε το δάσος σκαρφαλωμένο στην πλαγιά των κόκκινων λόφων, ο πευκιάς που ροβολάει πιο κάτω πηχτός, σχιχτός, κι οι τούφες του καμπουρώνονται κοπαδιαστές, σαν παχιοί πράσινοι σβόλοι.

Στο τέρμα όπου κατέβηκαν, τους πρόσμενε αλαφρή η ανάσα του υπαίθρου. Το δάσος άπλωνε από τις δυο μεριές του δρόμου, αριστερά ανηφορίζοντας απότομα, δεξιά χυμένο μέσα στο κάμπο. Πιο πέρα, πίσω, η απέραντη ερήμωση του λιοπηριού. Ανέβηκαν αργά στο μονοπάτι που οδηγεί κάτω απ΄ τα δέντρα, κι εκεί, στην ευωδιαστή σκιά, στάθηκαν ν’  ανασάνουν…

… Προχώρησαν αργά ακολουθώντας το μονοπάτι. Κάτω, δεξιά, φαινόταν ο δρόμος που αφήσαν, δαρμένος ανελέητα από τον ήλιο, η εκκλησία κοκκινωπή (σ.σ. προφανώς η Μονή Δαφνίου). Τα πεύκα στάλαζαν, εδώ, τη στυφή ευωδιά τους…

…Έστριψαν αριστερότερα, κατά το βουνό, κι ανέβηκαν στην υψηλότερη ζώνη. Το μονοπάτι γινότανε τραχύτερο, το κορίτσι προχωρούσε με δυσκολία.

-           «Μήπως κουράζεσαι; Να σταματήσουμε;» (Γιάννης)

-           «Όχι… ας προχωρήσουμε». (Σοφία).

Προχώρησαν. Έρημο ήτανε το δάσος. Τα βελονωτά φυλλώματα των δένδρων, ασάλευτα, κρατούσανε πάνω από τα κεφάλια τους ένα θολό μυρωμένης, ευαίσθητης σκιάς.  Βαδίζανε για ώρα, γλιστρώντας κάθε τόσο ανάλαφρα στις ξερές βελόνες που έστρωναν το χώμα. Κάθε τόσο άπλωναν τα χέρια τους στο κενό, ζυγιάζονταν, κι ύστερα, βρίσκοντας πάλι την ισορροπία, αλαφρογελούσαν διασκεδασμένοι.  Στους τραχιούς, ρετσινάτους κορμούς των πεύκων, στηρίζονταν και σταματούσαν ν’  αγναντέψουν κάτω δεξιά τον κάμπο….

-           «Εδώ» έκανε τέλος αποσταμένο το κορίτσι και κάθισε βαριά κάτω από ένα δένδρο.

Κάθισε και αυτός δίπλα της. Τ΄ απομοσήμερο κιόλας προχωρούσε, τεζάροντας τους πρώτους δροσερούς ίσκιους του δειλινού. Από τον κάμπο. Κάτω, ερχότανε τ’ αντίφεγγο της αντηλιάς, ναρκωτικό, το πυρωμένο χνότο της καψαλισμένης γης. Φλόγες αόρατες, φιδωτές, τρέμιζαν ξεπηδώντας από το χώμα. Το δάσος όμως, από κάτω, κρατούσε κρεμασμένο ένα τούλι ανάερης σκιάς….

-           «Σοφία…»

-           «Τι θέλεις;»

(σ.σ. ακολουθεί διάλογος που για λόγους οικονομίας δεν αντιγράφεται)…

… Δεν πρόβαλε καμμιάν άμυνα το κορίτσι, δε ζήτησε καθόλου ν’  αντισταθεί…

… Κι έτσι, θαρραλέα και καρτερικά, η Σοφία Μαλβή αφέθηκε να γίνει γυναίκα.

 «Η Μενεξεδένια Πολιτεία» του Άγγελου Τερζάκη τηλεοπτικό σήριαλ, 1975

Το μυθιστόρημα «Η Μενεξεδένια Πολιτεία» του Άγγελου Τερζάκη μεταφέρθηκε στην τηλεόραση το 1975 - Τηλεοπτική σειρά 36 επεισοδίων των 45 λεπτών.

Σκηνοθεσία: Κώστας Φέρρης. Διασκευή - Σενάριο: Γιάννης Κανδύλας. Μουσική: Σταύρος Λογαρίδης.

Ηθοποιοί: Θάνος Κωτσόπουλος, Κατερίνα Βασιλάκου, Κώστας Καστανάς, Νίκος Γαλανός, Νάσος Κεδράκας, Χαριτίνη Καρόλου, Κατερίνα Μαραγκού, Περικλής Χριστοφορίδης, Ντίνος Καρύδης, Σοφία Ντάβου , Ελπίδα Μαζαράκη, Ειρήνη Κουμαριανού, Γιάννης Κανδήλας, Ελένη Κριτή.

Η τηλεοπτική  σειρά δεν υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ – έτσι δεν γνωρίζουμε πως και αν υπάρχουν εικόνες από την περιοχή του Δαφνίου που περιγράφει στο μυθιστόρημα ο συγγραφέας Άγγελος Τερζάκης.

Κ.Φωτ.