[Φωτ. Κώστας Φωτεινάκης:
"Η Γέννηση στο Δαφνί- H εξαφάνιση της Σαλώμης"/ Ο καθηγτής της Ιστορίας της Τέχνης Άγγελος Προκοπίου περιγράφειτο κάτω αριστερό τμήμα του φηφιδωτού που λείπει]
[Φωτ. Κώστας Φωτεινάκης: Λεπτομέρεια της επάνω φωτογραφίας. Φαίνονται καλύτερα
"τα μαλλιά και η κορδέλλα της Σαλώμης", κατά τον Άγγελο Προκοπίου]
Οι επισκέπτες του blog ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ είναι οικείοι στο όνομα του Καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης Άγγελου Προκοπίου και του ντοκιμαντέρ το
ΔΑΦΝΙ που έχουμε παρουσιάσει ΕΔΩ.
Σήμερα με ευκαιρία τις Γιορτές των Χριστουγέννων αναρτούμε μια ανάλυση του ψηφιδωτού "Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΟ ΔΑΦΝΙ" από τον Άγγελο Προκοπίου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 24/12/1953. Το άρθρο αυτό, μαζί με άλλα κείμενα του συγγραφέα περιλαμβάνεται στο βιβλίο "ΕΣΤΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ". Το βιβλίο αυτό μας το γνώρισε η κα Μαρία Μπουρδάκη (αρχιτέκτων - μηχανικός).
---------
Άγγελος Προκοπίου: "Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΟ ΔΑΦΝΙ - Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΣΑΛΩΜΗΣ"
[Είχα ξεχαστεί μπροστά στην ψηφιδογραφημμένη Γέννηση του Δαφνιού μια παραμονή Χριστουγέννων. Όλες αυτές οι τριανταφυλλένιες και μενεξεδένιες αποχρώσεις του Υμηττού, που τραγουδούν οι ποιητές μας ανθούσαν στους πλαστικούς λόφους, που αγκάλιαζαν με τόση τρυφερότητα το σπήλαιο. Η ελληνική φαντασία είχε διαλέξει το αττικό αυτό μοναστήρι για να δώσει το χαριέστερο έργο της μεσαιωνικής εικονογραφίας. Δεν θυμούμαι να χάρηκα τόσο πολύ μια Γέννηση στη ζωγραφική, της Ανατολής και της Δύσης, όσο αυτήν που στόλισε, στον ΙΑ΄ αιώνα, το Δαφνί μας. Η κλασσική ευαισθησία των Ελλήνων ξαναζεί σε όλες αυτές τις ευγενείς μορφές, που συνομιλούν με τόσο άνεση και διαλογίζονται με τόση γαλήνη.
Όλα τα πρόσωπα, που αναφέρει ο Ευαγεελιστής Λουκάς, τ’ αναγνώρισα με οδηγό το ποιητικό του κείμενο. «Τους ποιμένας φυλάσσοντας φυλακάς της νυκτός επί την ποίμνην αυτών, τους Αγγέλους δοξολογούντας και λέγοντας της επί Γης ειρήνη, το Βρέφος στη φάτνη του, την Παρθένο και τον Ιωσήφ». Η μόνη προσθήκη ήταν των δύο ζώων. Προερχόταν όμως από μια προφητεία του Ησαΐα. «Έγνω βους τον κτησάμενον και όνος την φάτνην του κυρίου αυτού» (Κεφ.Α’ 3).
Στην αριστερή γωνία της ημικυκλικής κόγχης το ψηφιδωτό ήταν κατεστραμμένο. Ζήτησα να συμπληρώσω το κενό του με πλαστικά στοιχεία του θεοκριτικού τοπίου.
Ξαφνικά σε μικρή απόσταση από την μορφή της Παρθένου, είδα ν’ ανεμίζει μια κορδέλλα. Πρόσεξα καλύτερα και το ενδιαφέρον μου εντοπίστηκε τώρα στο χαλασμένο κομμάτι. Ήταν πραγματικά μια κορδέλα, που έδενε τα μαλλιά μιας μορφής χαμένης. Αν ήταν Άγγελος η μορφή αυτή, έπρεπε να είχε ένα φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι του. Και τέτοιος φωτοστέφανος δεν υπήρχε. Η κορδέλλα και τα μαλλιά ανήκαν λοιπόν σε μια απλή γυναίκα και όχι σ΄ έναν Άγγελο. Αλλά ποια ήταν αυτή; Ούτε ο Λουκάς, ούτε κανένας άλλος Ευαγγελιστής δεν αναφέρουν στα κανονικά κείμενα, την παρουσία μιας κοινής θνητής στη Γέννηση. Ήταν ένα μυστήριο κι έπρεπε να το ξεδιαλύνω. Από μια κορδέλλα έπρεπε να βρω τη γυναίκα, που διαδραμάτισε κάποιο ρόλο στη Γέννηση του Ιησού.
Ανέτρεξα στ΄ απόκρυφα Ευαγγέλια. Εδώ στάθηκα τυχερός. Ένα απόκρυφο, που διασώθηκε ως την εποχή μας, σε λατινική γλώσσα, με τον τίτλο «Η Γέννησις της Μαρίας και τα Παιδικά χρόνια του Σωτήρος» De Nativitate Maria et infantia Salvatoris), είναι αφιερωμένο στην παιδική ηλικία της Παρθένου (Βιβλίο Α’) και του Ιησού (Βιβλίου Β΄). Το Ευαγγέλιο αυτό μολονότι αποδίδεται στον Ματθαίο, είχε αποκλεισθεί από την τάξη των κανονικών, μ΄ ένα διάταγμα του Πάπα Γελάσιου Β’ (1118-19). Σε αυτό το απόκρυφο Ευαγγέλιο απαντούμε την παρουσία δύο γυναικών, που τις έφερε ο Ιωσήφ για να ξεγεννήσουν την Παρθένο. Η πρώτη ονομαζόταν Σαλώμη, η δεύτερη Ζελέμη. Μόλις μπήκαν στο σπήλαιο οι δύο μαίες έτρεξαν να βοηθήσουν, πλησίασε πρώτη η Ζελέμη, αλλά ξεφώνησε τρομαγμένη «Κύριε, Κύριε, συγχώρησέ με, ποτέ δεν φαντάστηκα τέτοια περίπτωση. Τα στήθη της είναι γεμάτα γάλα. Εγέννησε ένα αγόρι κι όμως έμεινα παρθένα!». Η Σαλώμη ακούγοντας τα λόγια αυτά, μουρμούρισε κουνώντας με δυσπιστία το κεφάλι της. «Δεν πιστεύω σ΄ αυτά που ακούω αν δεν βεβαιωθώ». Και πλησίασε την Παρθένο. Μα μόλις την άγγιξε, το χέρι της ξεράθηκε κι έβαλε τις φωνές και τα κλάμματα. Παρακαλούσε το Θεό να συγχωρέσει την απιστία της. Ένας Άγγελος την άκουσε και παρουσιάστηκε τότε: «Πλησίασε το παιδί, την προστάζει, και προσκύνησε. Έπειτα άγγιξέ του με το χέρι σου και θα γιατρεφτείς». Η Σαλώμη άκουσε την προσταγή του Άγγελου και θεραπεύτηκε...]
Διαβάστε όλο το άρθρο ΕΔΩ...Περισσότερα για τον Άγγελο Προκοπίου και το ΔΑΦΝΙ
ΕΔΩ.
Στις αρχές του 2011 το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Άγγελου Προκοπίου "Δαφνί(Παναγιά Χρυσοδαφνιώτισσα)" (1951) θα παρουσιαστεί στο Χαϊδάρι σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
