CHRISTOPHER WORDSWORTH: Η ΕΛΛΑΔΑ – ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ (1839)

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΟΔΟ ΜΕ ΠΕΙΣΜΑ... "ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΥΠΗΡΧΑΝ" ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

CHRISTOPHER WORDSWORTH - Περιγραφή της αρχαίας ΙΕΡΑ ΟΔΟΥ (1839)

Γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για το καλύτερο τμήμα της ΙΕΡΑ ΟΔΟΥ, κοντά στην Αφαία, δημιουργεί νέα δεδομένα στη στάθμευση....

[Ιερά Οδός μετά τον οικισμό της Αφαίας και λίγο πριν τη γέφυρα στο Σκαραμαγκά. Παρακαλούμε αν φωτογραφίες αναδημοσιευτούν να γίνει αναφορά στην πηγή]

Διαβάστε ΕΔΩ το σχετικό ρεπορτάζ σχετικά με τη συνεδρίαση του ΚΑΣ.
Ο χώρος αυτός, το καλύτερο και μεγαλύτερο τμήμα της Ιεράς Οδού, που είχε ανακαλύψει, που φωτογραφίσει και περιγράψει ο αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός στα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας, να αναδειχθεί κ.λπ. και σε καμία περίπτωση να μη γίνει χώρο στάθμευσης.
Οποιαδήποτε άλλη "ρύθμιση" που θα συμβάλλει στην υποβάθμιση της αρχαίας Ιεράς Οδού την χαρακτηρίζουμε προσβλητική προς την ιστορία....

Μονή Δαφνίου - Ενέργειες του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου για την συντήρηση, επισκεψιμότητα και ανάδειξη του μνημείου...

[Η ανωτέρω φωτογραφία είναι από το βιβλίο του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού, BILDLEXIKON ZUR TOPOEGRAPHIE DES ANTIKEN ATTIKA]

Α) ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ:
- Πριν την ίδρυση του συλλόγου, μέλη του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. είχαν κάνει ενέργειες να ενημερωθούν για την πορεία στήριξης, αποκατάστασης και ανάδειξης του Μνημείου, το έτος 2003. Η προφορική απάντηση στο γραπτό αίτημα ήταν ότι "προσπαθούμε να γίνει επισκέψιμος ο προαύλιος χώρος για τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004". Η προσπάθεια δεν απέδωσε...
- Επιστολές κ.λπ. με αποκορύφωμα το ΥΠΟΜΝΗΜΑ (2/1/2008)του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. που ήταν η αφορμή να γίνει ερώτηση στη Βουλη από τους +Μιχάλη Παπαγιαννάκη, Γρηγόρη Ψαρριανό (ΣΥΡΙΖΑ) και να ακολουθήσουν Μαρία Δαμανάκη (ΠΑΣΟΚ) κ.ά.
- Απάντηση του ΥΠΠΟΤ Μιχάλη Λιάπη όπου για πρώτη φορά ανακοινώνει ημερομηνίες επισκεψιμότητας του χώρου α) Καλοκαίρι του 2008 ο προαύλιος χώρος β) Λίγο αργότερα το Καθολικό σε συνθήκες εργοταξίου.
- Το καλοκαίρι του 2008 τελειώνει, ο προαύλιος χώρος δεν είναι επισκέψιμος. Νέα επιστολή του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. στην αρμόδια Εφορεία και στη συνέχεια στο Συνήγορο του Πολίτη.
- Αμέσως μετά μας απαντούν: "5 Οκτωβρίου 2008 ο προαύλιος χώρος θα είναι επισκέψιμος". Στις 5 Οκτωβρίου ο πρόεδρος του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. είναι ο πρώτος επισκέπτης και λίγες ημέρες αργότερα ο σύλλογος διοργανώνει ομαδική επίσκεψη - ξενάγηση με την φιλόλογο Μίνα Ζαμπούνη. Στις 29 Μαΐου 2009 το Καθολικό της Μονής με τα περίφημα ψηφιδωτά γίνεται επισκέψιμο σε συνθήκες εργοταξίου.
- Επί σειρά ετών αναζητούμε την βραβευμένη ταινία του Άγγελου Προκοπίου ΤΟ ΔΑΦΝΙ (1951) αφενός μεν να τη δούμε και αφετέρου να την χρησιμοποιήσουμε ως "μοχλό πίεσης" προς το ΥΠΠΟΤ για να συνεχιστούν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης των ζημιών της Μονής Δαφνίου. Τελικά η ταινία ανακαλύπτεται στη Γερμανία και προβάλλεται στο Χαϊδάρι (15/1/2011). Στέλνουμε πρόσκληση προς το ΥΠΠΟΤ, την Βυζαντική Εφορεία Αρχαιοτήτων κ.λπ. Δείτε ΕΔΩ.
- Αμέσως μετά, 22/2/2011, στέλνουμε έγγραφο για την αποκατατάστση των ζημιών στη Μονή Δαφνίου προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό, το ΥΠΠΟΤ και τις αρμόδιες υπηρεσίες. Το έγγραφο προσυπογράφουν σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων, των τεχνών, αυτοδιοικητικοί κ.ά. Δείτε ΕΔΩ.
- Η Προεδρία της Δημοκρατίας μας ενημερώνει στις 24/2/2011 ότι "Κατόπιν εντολής του Προέδρου της Δημοκρατίας διαβιβάσαμε αντίγραφο της επιστολής σας στο Υπουργείου Πολιτισμού, προκειμένου να εξετάσουν το θέμα σας λόγω αρμοδιότητος"
---------------
Θα ακολουθήσει ανάρτηση με τις πρόσφατες ενέργειες του ΥΠΠΟΤ για τη Μονή Δαφνίου.

Ο αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός περιγράφει την Ιερά Οδό

ΚΛΙΚΑΡΕΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΡΑΥΛΟ.

Από τη Γερμανική έκδοση του Λεξικού παρουσιάζουμε μόνο το λήμμα HELLIGE STRASSE (ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ) για εκπαιδευτικούς, ερευνητικούς και μη κερδοσκοπικούς λόγους. Η μετάφραση του λήμματος από τα γερμανικά στα εληνικά έγινε με την ευγενική προσφορά του Μανώλη Σκουντάκη (κλασσικoύ φιλολόγου). Απ' ότι γνωρίζουμε το Λεξικό δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από κάποιον άλλον.
Η ανάρτηση είναι αναμνηστική με την ευκαιρία της δενδροφύτευσης που θα πραγματοποιθεί από τον ΑΣΔΑ μετά από αίτημα του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. – Διαρκούς Κίνησης – Περιβαλλοντικού Αφαίας, Μάρτιος 2011.
Η δενδροφυτευμένη περιοχή θα ονομαστεί «Αλσύλλιο αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού»
------
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μεταφράζεται για πρώτη φορά από τα αγγλικά στα ελληνικά η περιγραφή του Συνταγματάρχη William Martin Leake (1806) της Ελευσίνας, της Λίμνης των Ρειτών (Λ.Κουμουνδούρου). Η μετάφραση θα αναρτηθεί περίπου το Πάσχα.

Ιωάννης Τραυλός: ΛΕΞΙΚΟ

Από το ανωτέρω βιβλίο του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού (1988, η πρώτη έκδοση έγινε το 1971) θα παρουσίασουμε το λήμμα HELLIGE STRASSE (ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ) σε μετάφραση από τα γερμανικά του κ.Μανώλη Σκουντάκη (Κλασσικός Φιλόλογος).
Η παρουσίαση θα γίνει με αφορμή την δενδροφύτευση κοντά στην Ιερά Οδό, Λίμνες των Ρειτών (Λίμνη Κουμουνδούρου), Ιερό Αφαίας (διαβαζε κατωτέρω ανάρτηση).

"Αλσύλλιο Ιωάννη Τραυλού - αρχαιολόγου" θα ονομάσουν οι ενεργοί πολιτες τη δενδροφύτευση που θα γίνει την Παρασκευή 25/2

[O αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός από το Ποικίλο Όρος "αγναντεύει" τη Λίμνη Κουμουνδούρου, την Ιερά Οδό και τον κόλπο της Ελευσίνας]

Περισσότερα για τη δενδροφύτευση ΕΔΩ.

Σε επόμενη ανάρτηση θα δημοσιεύσουμε την συνοπτική περιγραφή του Ιωάννη Τραυλού για την Ιερά Οδό που περιλαμβάνεται στο βιβλίο Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika [Gebundene Ausgabe],1988.

Ο Ελευσινιακός Κηφισός, η γέφυρα του Αδριανού και το "καλό πηγάδι"

Σε προηγούμενη ανάρτηση 15/6/2010 είχαμε παρουσιάσει επιλεκτικά ορισμένες περιγραφές από τα ΑΤΤΙΚΑ του Παυσανία σχετικά με την Ιερά Οδό.
Στην παράγραφο 28,5 ο Παυσανίας γράφει σχετικά με τον Κηφισό ποταμό της Ελευσίνας:
«Κηφισός ποταμός ρέει και κοντά στην Ελευσίνα με ρεύμα πιο ορμητικό από τον Κηφισό που ανάφερα πριν. Κοντά σ΄ αυτόν είναι ένα τόπος που τον ονόμαζαν Ερινό και λένε πως ο Πλούτων, όταν άρπαξε την Κόρη (σ.σ. εννοεί την Περσεφόνη), κατέβηκε απ΄ αυτού. Κοντά σ΄ αυτόν τον Κηφισό ο Θησεύς σκότωσε το ληστή που ονομαζόταν Πολυπήμων, επικαλούνταν όμως Προκρούστης».

Ο Ελευσινιακός ποταμός Κηφισός (Σαρανταπόταμος) που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης της Ελευσίνας, σήμερα, απ΄ ότι βλέπετε (κατωτέρω)στις φωτογραφίες, δεν υφίσταται. Υπάρχει όμως η καλοδιατηρημένη πέτρινη γέφυρα μήκους 50 μ. και φάρδους 5,5μ. πάνω από τον Ελευσίνιο Κηφισό που είχε πλάτος 30μ. και ήταν «ορμητικός». Η γέφυρα ανασκάφηκε και αποκαλύφτηκε από τον αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό το έτος 1950. Η κατασκευή της πέτρινης γέφυρας λέγεται ότι έγινε από τον αυτοκράτορα Αδριανό το έτος 124 μ.Χ. στη θέση μιας προηγούμενης κατεστραμμένης ή διαβρωμένης γέφυρας. Ο Παυσανίας έκανε την περιγραφή του ποταμού είκοσι πέντε χρόνια περίπου μετά την κατασκευή της γέφυρας.

[Ενημερωτικές πινακίδες στον αρχαιολογικό χώρο]

----------------

[Άποψη της γέφυρας από Ανατολικά προς Δυτικά]


[Άποψη της γέφυρας από Δυτικά προς Ανατολικά]


[Η γέφυρα από ψηλά]


[Στον ίδιο χώρο, αλλά βορειότερα υπάρχει ένα αρχαίο πηγάδι (ίδιας κατασκευής και τεχνικής με τα πηγάδια στη Μονή Δαφνίου) με βαθιές χαρακιές στο στόμιό του από τα σκοινιά. Το πηγάδι αυτό («καλό πηγάδι») που έχει ακόμα και σήμερα νερό, περιγράφεται από ξένους περιηγητές όπως ο Φλωμπέρ, Πούκεβιλ, Σατωμπριάν κ.ά.]


[Κοντά στο πηγάδι ο Ιωάννης Τραυλός αποκάλυψε το 1950 μια μαρμάρινη επιγραφή επί της οποίας είναι γραμμένα έξι ονόματα.]

Αναστασία Λερίου: Ιερά Οδός, αναζητώντας το ίχνος

Η συγγραφέας Dr.Αναστασία Λερίου (Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος) είναι γνωστή σε εμάς από το Βιβλίο "ΧΑΪΔΑΡΙ - Συνάντηση με την Ιστορία", έκδοση του Δήμου Χαϊδαρίου, 2006, το οποίο θα παρουσιάσουμε σε επόμενη ανάρτηση.

Στο νέο της βιβλίο, "Ιερά Οδός, αναζητώντας το ίχνος", ISBN 978 - 960 - 98661 -0-1, παραγγελία - έκδοση του Δήμου Αιγάλεω, 2009 (μοιράστηκε όμως το σωτήριο έτος 2010, έτος προεκλογικό και ψηφοθηρικό)η κα Λερίου, χρησιμοποιεί τα ίδια περίπου βασικά στοιχεία και βιβλιογραφία (δεν θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά), και ορισμένες φωτογραφίες από το προηγούμενο βιβλίο "ΧΑΪΔΑΡΙ", παρουσιάζοντας όμως ένα εντελώς νέο και διαφορετικό βιβλίο. Σημαντικό ρόλο για να γίνει το "Ιερά Οδός, αναζητώντας το ίχνος", ένα "νέο και διαφορετικό βιβλίο" ήταν η συμβολή στην έκδοση του ερευνητή της τοπικής ιστορίας του Χαϊδαρίου και συλλέκτη Γιάννη Ιγγλέση.

Στο βιβλίο "Ιερά Οδός, αναζητώντας το ίχνος" υπάρχουν δεκάδες φωτογραφίες του Γιάννη Ιγγλέση, καθώς και ντοκουμέντα από τη συλλογή του, τα οποία μαζί με νεώτερες πληροφορίες ενσωματώθηκαν στο βιβλίο. Το ερώτημα είναι γιατί το πλούσιο υλικό του Γιάννη Ιγγλέση που ήταν διαθέσιμο και πριν από πέντε χρόνια δεν χρησιμοποιήθηκε στην έκδοση "ΧΑΪΔΑΡΙ", και όχι με ευθύνη της συγγραφέως ή του συλλέκτη...

Το βιβλίο "Ιερά Οδό, αναζητώντας το ίχνος", μαζί με το βιβλίο "ΧΑΪΔΑΡΙ", καθώς και με τις προηγούμενες περιγραφές της Ιεράς Οδού από τις κυρίες Δρακωτού και Παπαγγελή που παρουσιάζονται στο βιβλίο "Αττικής Οδοί", την περιγραφή του Ιωάννη Τραυλού (μεταφράζεται από τα Γερμανικά στα Ελληνικά από συνεργάτη μας) και τις ανασκαφές του την περίοδο 1932-1936 που δημοσιεύτηκαν στα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρίας (ΠΑΕ) αλλά και άλλων αρχαιολόγων (π.χ. Καμπούρογλου, Σκιάς), η επιβεβαίωση ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν σημαντικά ίχνη της Ιεράς Οδού που είναι σκεπασμένα και παραμελημένα (Αναρτήσεις της Διαρκούς Κίνησης Χαϊδαρίου, του δικού μας Blog ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ, τα πρόσφατα ευρήματα από την διάνοιξη του ΜΕΤΡΟ) επιβάλλουν την ανασκαφή ορισμένων τμημάτων (π.χ. για την ανεύρεση του Μνημείου της Πυθιονίκης) και την ανάδειξη του ίχνους της Ιεράς Οδού και των μνημείων καθ΄ όλο το μήκος της.

Δύο ακόμα παρατηρήσεις:
1) To βιβλίο της κας Αναστασίας Λερίου δεν παρουσιάστηκε σε εκδήλωση από το Δήμο Αιγάλεω. Η παρουσίαση πρέπει να γίνει έστω και μετά τις δημοτικές εκλογές, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα. Θα συμβάλλει στη γνωστοποίηση των αρχαιοτήτων και θα προβάλλει το αίτημα της ανασκαφής και της ανάδειξης της Ιεράς Οδού.
2) Το βιβλίο "Ιερά Οδός, αναζητώντας το ίχνος" δεν είναι διαθέσιμο στη βάση δεδομένων του Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ)/ ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ. Η παράληψη αυτή πρέπει να διορθωθεί από το Δήμο Αιγάλεω ή το παραγωγό της έκδοσης ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ε.Π.Ε.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟ!!!

Αρχαίο τοίχος του Δέματος

Για το αρχαίο τοίχος του Δέματος στην περιοχή της Πάρνηθας - Ποικίλου Όρους, στο σημερινό δήμο Άνω Λιοσίων έχουμε κάνει διάφορες αναρτήσεις. Κλικάρετε ΕΔΩ για να διαβάσετε περισσότερα.
Σήμερα σας παρουσιάζουμε περικές από τις φωτογραφίες που τραβήξαμε όταν το περπατήσαμε όλο, 4,5 χλμ. με το Νίκο.Κ, Νεκτάριο, Νίκο, πριν περίπου από ένα μήνα.

[Το αρχαίο τοίχος τους Δέματος κατασκευάστηκε από τους Αθηναίους το 400 π.Χ. Σήμερα απαξιωμένο "συνυπάρχει" με τους όγκους σκουπιδιών στο ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων. Τουλάχιστον θα πρέπει να ντρέπονται οι αρμόδιοι"]

[Το τμήμα του τοίχους στο Ποικίλο Όρος. Προφανώς η αρχή του τοίχους καταστράφηκε από το εργοστάσιο ασβεστοποιίας που βλέπετε στη φωτογραγία]

[Μία από τις πολλές εισόδους του τοίχους]

[Κατά μήκος του τοίχους]

[Οικία κοντά στην αρχή περίπου του τοίχους, πλησίον της σημερινής γέφυρας, 500 μέτρα από το νεκροταφείο Άνω Λιοσίων]

[Οικία στη μέση περίπου του τοίχους του Δέματος]

Η αναφορά του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού για το "Μνημείο της Πυθιονίκης" στην Ιερά Οδό

Συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης για το Αρχαιολογικό Τοπογραφικό Λεξικό του Ιωάννη Τραυλού στη Γερμανική γλώσσα και την περιγραφή της Ιεράς Οδού, παρουσιάζουμε σήμερα το απόσπασμα που αναφέρεται στο περίφημο "Μνημείο της ΠΥΘΙΟΝΙΚΗΣ".

Das Denkmal der Pythionike ist eines der wichtigsten, das Pausanias (I,37,5) und andere antike Schriftsteller erwahnen ; seine Lage ist an einen gut sichtbaren Punkt des Prophitis Ilias erkannt worden (Abb.228). Dort wies Kampouroglou bei seinen Ausgrabungen nach, daß der Fels in groben Ausmaß abgemeißelt war, sicher zur Fundamentierung eines Denkmals. In der Erde, die daruber lag, fand auch viele Marmorfragmente , die wahrscheinlich von Architekturgliedern des Denkmals der Pythionike stammen.

Το μνημείο της Πυθιονίκης αναφέρεται από τον Παυσανία αλλά και από άλλους συγγραφείς σαν ένα από τα σημαντικότερα μνημεία. Η θέση του βρίσκεται σε ένα καλά ορατό σημείο του λόφου του Προφήτη Ηλία(φωτ.228). Εκεί, όπως αποδεικνύεται από τις ανασκαφές του κ. Καμπούρογλου, ο βράχος έχει λαξευτεί στο μεγαλύτερό του μέρος για την τοποθέτηση της βάσης του μνημείου. Στο έδαφος βρήκε επίσης θραύσματα μαρμάρου τα οποία κατά πάσα πιθανότητα είναι υπόλοιπα των οικοδομικών εργασιών της κατασκευής του μνημείου της Πυθιονίκης.
Μετάφραση Ανδρομάχη Μαρίνου.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η αίσθηση που έχουμε από το παραπάνω απόσπασμα είναι ότι ο ίδιος ο Τραυλός δεν είχε επισκεφτεί το χώρο, αν τον είχε επισκεφτεί, θα έγραφε σε πρώτο πρόσωπο και σαφώς πολύ περισσότερα. Θα επιβεβαίωνε την περιγραφή και τη φωτογραφία του Ανδρέα Παπαγιαννόπουλου - Παλαιού (1936). Όμως δεν προκύπτει ότι ο Τραυλός αμφισβητεί τον κατά ΑΠΠ χώρο που ήταν τοποθετημένο το Μνημείο της Πυθιονίκης, και απόδειξη της μης αφισβήτησης είναι το τοπογραφικό σχέδιο του Τραυλού εικ.228, που έχει κάνει το 1984.


[Πρόσφατη φωτογραφία από το χώρο που ενδεχομένως να είναι αυτός που αναφέρει ο Ιωάννης Τραυλός και που με βεβαιότητα περιγράφει ο αρχαιολόγος Ανδρέας Παπαγιανόπουλος Παλαιός]
O Ιωάννης Τραυλός αναφέρει ότι "όπως αποδεικνύεται από τις ανασκαφές του κ. Καμπούρογλου, ο βράχος έχει λαξευτεί στο μεγαλύτερό του μέρος για την τοποθέτηση της βάσης του μνημείου". Όμως η "απόδειξη" αμφισβητείται γιατί υπάρχει η άποψη ότι η περιοχή που βλέπουμε ήταν "αρχαίο λατομείο αρουραίου λίθου" (Μιχάλης Σταματάκης).


[Το τμήμα του Ιωνικού Κίωνα που είναι στην ίδια ακριβώς θέση από το 1936 μέχρι τις μέρες μας, σύμφωνα με την περιγραφή και τη φωτογράφηση του Ανδρέα Παπαγιαννόπουλου Παλαιού στην έρευνα ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ].
Ο Ιωάννης Τραυλός αναφέρει ότι "Στο έδαφος βρήκε (ο Καμπούρογλου)επίσης θραύσματα μαρμάρου τα οποία κατά πάσα πιθανότητα είναι υπόλοιπα των οικοδομικών εργασιών της κατασκευής του μνημείου της Πυθιονίκης". Η φωτογραφία που βλέπετε δεν είναι κατά τη γνώμη μας θραύσματα μαρμάρου, αλλά ένα μικρό τμήμα Ιωνικού κίωνα. Άραγε να είχε μεταφερθεί εκεί μετά την ανασκαφή του Καμπούρογλου (1892;).

Από την περιγραφή του Παυσανία, τις ανασκαφές του Καμπούργλου, την έρευνα του Ανδρέα Παπαγιαννόπουλου Παλαιού, την αναφορά του Ιωάννη Τραυλού, από τα διάσπαρτα ίχνη που υπάρχουν ακόμα και σήμερα στους αδόμητους χώρους της σημερινής Ιεράς Οδού προκύπτει ότι: ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΟΒΑΡΑ ΙΧΝΗ ΑΠΌ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΠΙΘΑΝΩΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΠΥΘΙΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥΣ.

ΚΛΙΚΑΡΕΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΠΥΘΙΟΝΙΚΗΣ

John Travlos: Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika/ Ιωάννης Τραυλός: Εικονογραφημένο Λεξικό για την τοπογραφία της αρχαίας Αττικής

[Έκδοση του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (Deutsches Archäologisches Institut), 1988]


Ο αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός (1908-1988) από το Ποικίλο Όρος αγναντεύει τις Λίμνες των Ρειτών (Κουμουνδούρου), την Ιερά Οδό και τον Κόλπο της Ελευσίνας.
Ο Ιωάννης Τραυλός είχε συμμετάσχει στις ανασκαφές και στις έρευνες για την Ιερά Οδό, Σπήλαιο Πανός, Ιερό Αφροδίτης από το 1932(?) τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύτηκαν στα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΠΑΕ)στην Αρχαιολογική Εφημερίδας (ΑΕ) και σε άλλα αρχαιολογικά περιοδικά.
Η φωτογραφία της ανάρτησης είναι από το αρχείο του Ιωάννη Τραυλού, δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika,1988, στη σελ.188 και στη συνέχεια έγινε εξώφυλλο στο συλλογικό βιβλίο "Αττικής Οδοί", Μέλισσα, 2010.

Στο βιβλίο "Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika", στην επικαιροποιημένη έκδοση του 1988 (είχαν προηγηθεί και άλλες εκδόσεις με το ίδιο θέμα) ο αρχαιολόγος - αρχιτέκτων Ιωάννης Τραυλός παρουσιάζει αλφαβητικά με κείμενα και φωτογραφίες τα εξής τοπογραφικά λήμματα της αρχαίας Αττικής:
Αχαρνές, Άγιος Κοσμάς, Ανάβυσσος, Αθήνα, Αττική, Βραυβρώνα, ΔΕΜΑΣ, Διόνυσος, Ελευσίς, Ελευθεραί, Ιερά Οδός (Hellige Strasse), Υμηττός (Hymettos), Κιφησιά, Λαύριον, Λούτσα, Μαραθών, Μέγαρα, Μοσχάτο, Ορωπός, Πάρνηθα, Πεντέλη, Πικέρμι, Πειραιάς, Πόρτο Ράφτη, Ραφήνα, Ραμνούντα, Σούνιο, Θορικός (Thotikos), Βάρη (Vari), Βούλα - Βουλιαγμένη (Voula - Vouliagmeni).
Για όλες τις παραπάνω περιοχές της αρχαίας Αττικής υπάρχουν στο βιβλίο φωτογραφίες και σχετική βιβλιογραφία.

Στο λήμμα "Hellige Strasse" (Ιερά Οδός) ο Ιωάννης Τραυλός περιγράφει την αρχαία Οδό και παρουσιάζει διάφορες φωτογραφίες από τις δημοσιεύσεις στα ΠΑΕ, αλλά σε εξαιρετική εκτύπωση, καθώς και την πρωτότυπη φωτογραφια του στο Ποικίλο Όρος που προαναφέραμε.
Το τοπογραφικό σχέδιο του Ιωάννη Τραυλού για την Ιερά Οδό (σ.181) περιλαμβάνει και το Μνημείο της Πυθιονίκης(Pytthionike Denkmal) και συμπίπτει με το σχέδιο του αρχαιολόγου Ανδρέα Παπαγιαννόπουλου - Παλαιού (ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ, 1936). Επίσης στο κείμενο της περιγραφής της Ιεράς Οδού ο Ιωάννης Τραυλός αναφέρει το Μνημείο της Πυθιονίκης χωρίς να κρατάει κάποιες επιφυλάξεις (σύμφωνα με την πρώτη διαθέσιμη μετάφραση που περιμένουμε να ελεγθεί). Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Τραυλός στη βιβλιογραφία του λήμματος Hellige Strasse ο Ιωάννης Τραυλός περιλαμβάνει και την έρευνα/εργασία του Ανδρέα Παλαιολόγου - Παλιού (ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ, 1936), την οποία δεν την αντικρούει.

Η νεώτερη αυτή εξέλιξη, η επιβεβαίωση δηλαδή της θέσης του Μνημείου της Πυθινίκης στην Ιερά Οδό από τον Ιωάννη Τραυλό, κάνει επιτακτική την ανάγκη α) Να γίνει ανασκαφή στο χώρο που περιγράφουν στα τοπογραφικά σχέδια ο Ανδρέας Παπαγιαννόπουλος - Παλαιός (1936) και ο Ιωάννης Τραυλός (1984) για το Μνημείο της Πυθιονίκης β) Να αναδειχθούν τα τμήματα της αρχαίας Ιεράς Οδού.

«Εικονογραφούμε» και σχολιάζουμε αποσπάσματα από το άρθρο της κας Δρακωτού «Η πορεία της αρχαίας Ιεράς Οδού και η σημασία της», Γ΄ Μέρος, ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ

[Το εξώφυλλο της έρευνας του Ανδρ.Α. Παπαγιαννόπουλου - Παλαιού, ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ. Το εξώφυλλο έχει φιλοτεχνήσει ο ζωγράφος Αλέξανδρος Π.Καραγιαννάκης έχοντας ώς πρότυπο το εξώφυλλο του Elite des Monuments Ceramographigues, 1861]


[Τοπογραφικός χάρτης από το βιβλίο, σελ.17]


[Ο τοπογραφικός χάρτης του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού που σημειώνει (1984) το Μνημείο της Πυθιονίκης (Pythionike Denkmal) στο ίδιο ακριβώς σημείο με τον χάρτη του Ανδρ.Α.Παπαγιαννόπουλου – Παλαιού (19360]


[ΑΠΠ, Αναπαράσταση του Μνήματος της Πυθιονίκης, σελ.14]

Συνεχίζουμε με το Γ΄ Μέρος και τελευταίο για την ώρα απόσπασμα και σχολιασμό του άρθρου της κας Ιωάννας Δρακωτού.

- Για το περίφημο Μνημείο της εταίρας Πυθιονίκης στην Ιερά Οδό που αναφέρει ο Παυσανίας (ΑΤΤΙΚΑ 37,5) και άλλοι συγγραφείς:

Ιωάννα Δρακωτού: Ήταν ένα από τα μεγαλοπρεπή μνημεία, ίσως το μεγαλοπρεπέστερο, της Ιεράς Οδού, το κενοτάφιο της Πυθιονίκης, προστατευόμενης του Άρπαγου… Στο τέλος του περασμένου αιώνα, ύστερα από ανασκαφική έρευνα, δυτικότερα του Δρομοκαΐτειου ψυχιατρείου, εντοπίστηκαν θεμέλια λαξευμένα σε πορώδες έδαφος, που πιθανότατα ανήκουν στο περίφημο κενοτάφιο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: Η κα Δρακωτού δεν αναφέρει συγκεκριμένα πια ήταν αυτή η ανασκαφική έρευνα. Γενικότερες ανασκαφές στην Ιερά Οδό είχαν γίνει αρκετές αλλά και ειδικότερες ανασκαφές για την εξεύρεση του μνημείου της Πυθιονίκης. Στη δημοσίευση που είχαμε κάνει με θέμα «Συμβολή στην έρευνα για την ανεύρεση του «Μνημείου της Πυθιονίκης» στην Ιερά Οδό, στο χώρο του Διομηδείου Κήπου» (Μάρτιος 2010), είχαν αναφερθεί οι ανασκαφές Elie Jean De Vassoigne 1854, Fr.Lenormant, Καμπούρογλου 1892. Όσον αφορά την περιγραφή της κας Δρακωτού ότι «εντοπίστηκαν θεμέλια λαξευμένα σε πορώδες έδαφος» ενδεχομένως αυτό το «έδαφος» να είναι το ίδιο με εκείνο για το οποίο ο κ.Μιχάλης Σταματάκης έχει εκφράσει την άποψη ότι «πρόκειται για αρχαίο λατομείο» και πως: «φαίνεται ότι έχει λαξευτεί ο τοπικός «αρουραίος λίθος», δεν έχουμε ενδείξεις ότι κάτι υπήρχε πάνω στα κλιμακωτά επίπεδα…».

Η άποψη του αρχαιολόγου- επιγραφολόγου Ανδρ.Α.Παπαγιαννόπουλου – Παλαιού (Αθήνεσι 1936) ότι το «μεγαλοπρεπές» Μνημείο της Πυθιονίκης βρισκόταν σε συγκεκριμένο σημείο πλησίον της Ιεράς Οδού, που το υποδεικνύει α) Με σκίτσο β) Φωτογραφία γ) Αναλύσεις και συσχετισμούς, αν και δεν έχει καταγραφεί σε κάποιο Πρακτικό της Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΠΑΕ), πρέπει να ερευνηθεί άμεσα για έναν πρόσθετο λόγο.
- Ποιος είναι αυτός ο πρόσθετος λόγος; α) Ο τοπογραφικός χάρτης του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού που σημειώνει (1984) το Μνημείο της Πυθιονίκης (Pythionike Denkmal) στο ίδιο ακριβώς σημείο με τον χάρτη του Ανδρ.Α.Παπαγιαννόπουλου – Παλαιού (1936) και β) η αναφορά του Ιωάννη Τραυλού στο Μνημείο της Πυθιονίκης στο βιβλίο του Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika [Gebundene Ausgabe], στο λήμμα HEILIGE STRASSE σελ.177. Ο Ι.Τ. περιλαμβάνει στη βιβλιογραφία του άρθρου του HEILIGE STRASSE την εργασία του ΑΠΠ για την ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τόσο εντός του Βοτανικού Κήπου Διομήδους, όσο και στο ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο, στην ευρύτερη περιοχή της Μονής και του Άλσους Δαφνίου, στο λόφο της Ηχούς, εντός του Γεωπονικού Πανεπιστήμιου (Ιερά Οδός 75 στην περιοχή Ελαιώνας), υπάρχουν όχι μόνο ίχνη της αρχαίας Ιεράς Οδού (τα οποία σκεπάζονται όταν ανακαλύπτονται, «διασώζονται με κατάχωση»), αλλά και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει η βούληση να ανασκαφούν οι ανωτέρω περιοχές και να αναδειχθούν.
(Σε επόμενη ανάρτηση θα παρουσιάσουμε βιογραφικά στοιχεία του Ανδρ.Α. Παπαγιαννόπουλου – Παλαιού.)

Η Ιερά Οδός, το Ποικίλο Όρος, οι Λίμνες των Ρειτών (Λ.Κουμουνδούρου), το Ιερό της Αφροδίτης, το Ιερό του Απόλλωνα (Δαφνί), το Μνημείο της Πυθιονίκης..

[Δημ.Σ.Πελεκάση "Η άποψις των Αθηνών εκ της Ιεράς Οδού"/ Περιλαμβάνεται στη έρευνα/βιβλίο "ΠΥΘΙΟΝΙΚΗ" του αρχαιολόγου Ανδρέα Α. Παπαγιαννόπουλου - Παλαιού", 1936]

Σας παρουσιάζουμε μια επιλογή από την Περιήγηση του Παυσανία στην ευρύτερη περιοχή του Χαϊδαρίου σήμερα. Ορισμένα από τα θέματα που έχουμε ήδη αναρτήσει τα παρουσιάζουμε με σύνδεσμο. Το σ.σ. που γράφουμε μέσα σε παρενθέσεις σημαίνει σχόλια σύνταξης, δηλαδή είναι σχόλια δικά μας.
------

Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις (Εκδοτική Αθηνών)
ΑΤΤΙΚΑ
Μετάφραση Νικ.Δ.Παπαχατζής

36,3: Ακολουθώντας κανείς από την Αθήνα για την Ελευσίνα τη λεγόμενη από τους αθηναίους Ιερά Οδό, συναντά μνημείο του Ανθεμοκρίτου…. (σ.σ.συνεχίζει ο Παυσανίας με περιγραφές. Αν κλικάρετε στην μπλε φράση Ιερά Οδός θα δείτε όλες τις αναρτήσεις με αυτό το θέμα. Επίσης διαβάστε το άρθρο της κας Δρακωτού "Η πορεία της Ιεράς Οδού και η σημασία της" στο περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ )
37, 5: Από τα μνημεία που ξεχωρίζουν στο μέγεθος και στο διάκοσμο ένα ανήκει σε κάποιο ρόδιο, ο οποίος μετοίκησε στην Αθήνα. Το άλλο το έκαμε ο μακεδόνας Άρπαλος, ο οποίος απέδρασε από τον Αλέξανδρο από την Ασία, πέρασε με πλοία στην Ευρώπη και ήρθε στους αθηναίους, από τους οποίους συνελήφθη. Διέφθειρε όμως με χρήματα μεταξύ των άλλων και τους ίδιους τους φίλους του Αλέξανδρου και δραπέτεψε. Αυτός είχε από πριν νυμφευτεί την Πυθιονίκη, η οποία δεν ξέρω από πού κατάγονταν, ζούσε όμως ως εταίρα άλλοτε στην Αθήνα και άλλοτε στην Κόρινθο. Τόσο πολύ την είχε αγαπήσει αυτή, ώστε όταν πέθανε, της έκαμε και μνημείο που είναι το περισσότερο αξιοθέατο ανάμεσα σ΄ όλα τα παλαιά ελληνικά επιτάφια μνημεία. (σ.σ. αν κλικάρετε στη λέξη Πυθιονίκη θα δείτε τη σχετική ανάρτηση "Συμβολή στην έρευνα για το Μνημείο της Πυθιονίκης")
37,6: Υπάρχει επίσης ένα ιερό, όπου βρίσκονταν αγάλματα της Δήμητρας και της Κόρης και της Αθηνάς και του Απόλλωνα. Αρχικά το ιερό έγινε μόνο για τον Απόλλωνα (σ.σ. ο Παυσανίας, σύμφωνα με τον μεταφραστή Ν.Δ.Π., τοποθετεί το ιερό στο χώρο που είναι σήμερα η Μονή Δαφνίου). Σχετικά υπάρχει η παράδοση πως ο Κέφαλος, ο γιος του Δηίονα, αφού μαζί με τον Αμφιτρύωνα υπέταξε και έδιωξε τους τηλεβόες, κατοίκησε πρώτος το νησί που από τον Κέφαλο ονομάζεται Καφαλληνία. Ο Κέφαλος έμενε πριν στην Θήβα, εξορισμένος από την Αθήνα εξαιτίας τού φόνου της συζύγου του Προκρίδος. Κατόπιν, στη δέκατη γενιά, ο Χαλκίνος και ο Δαίτος, απόγονοι τού Κεφάλου, έπλευσαν στους Δελφούς και ζητούσαν από το θεό επάνοδο στην Αθήνα. (Αν κλικάρετε τη φράση "Μονή Δαφνίου" θα διαβάσετε σχετική ανάρτηση)
37,7: Εκείνος τους παρακινεί να θυσιάσουν πρώτα στον Απόλλωνα στο μέρος εκείνο της Αττικής, όπου θα δουν τριήρη να τρέχει πάνω στη στεριά. Όταν αυτοί έφτασαν στο Ποικίλο λεγόμενο όρος, παρουσιάστηκε ένα φίδι να τρέχει βιαστικά προς τη φωλιά του. Αυτοί θυσίασαν στον Απόλλωνα σ΄ αυτό το μέρος και κατόπιν ήρθαν στην Αθήνα και οι αθηναίοι τους έκαμαν πολίτες. Έπειτα είναι ένας ναός της Αφροδίτης και μπροστά σ΄ αυτόν ένα τείχος από ακατέργαστες πέτρες αξιοθέατο. (σ.σ. για ένα φίδι στην Αφαία Σκαραμαγκά, στο «ναό της Αφροδίτης που περιγράφει ο Παυσανίας υπάρχει ακόμα και σήμερα ένας μύθος. Αν κλικάρετε "ναός της Αφροδίτης" θα δείτε μια από τις σχετικές αναρτήσεις με αυτό το θέμα)
38: Οι λεγόμενοι Ρειτοί (σ.σ. σήμερα η Λίμνη Κουμουνδούρου) μόνο που ρέουν όπως τα ποτάμια. Το νερό τους είναι θαλασσινό (σ.σ. σήμερα είναι εφάλμυρο). Θα μπορούσε να πιστέψει κανείς πως από τον Εύριπο της Χαλκίδας ρέουν κάτω από το έδαφος και χύνονται σε μια θάλασσα χαμηλότερη. Οι Ρειτοί από παράδοση θεωρούνται αφιερωμένοι στην Κόρη (σ.σ. εννοεί την Περσεφόνη) και τη Δήμητρα, και ψάρια απ΄ αυτούς μπορούν να πιάνουν μόνον οι ιερείς. Οι Ρειτοί, όπως μαθαίνω, στην παλαιά εποχή αποτελούσαν το σύνορο της χώρας των ελευσινίων προς τους άλλους αθηναίους. (Κλικάρετε α) τη λέξη "Ρειτοί" για να δείτε τη σχετική ανάρτηση με τον αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό και β)τη λέξη "ελευσινίων" για να διαβάσετε για τα Μυστήρια.
38,5: Κηφισός ποταμός ρέει και κοντά στην Ελευσίνα με ρεύμα πιο ορμητικό από τον Κηφισό που ανάφερα πριν. Κοντά σ΄ αυτόν είναι ένα τόπος που τον ονόμαζαν Ερινό και λένε πως ο Πλούτων, όταν άρπαξε την Κόρη (σ.σ. εννοεί την Περσεφόνη), κατέβηκε απ΄ αυτού. Κοντά σ΄ αυτόν τον Κηφισό ο Θησεύς σκότωσε το ληστή που ονομαζόταν Πολυπήμων, επικαλούνταν όμως Προκρούστης (σ.σ. ο μεταφραστής Ν.Δ.Π. ο τοποθετεί την περιοχή «στο νεώτερο δάσος του Χαϊδαρίου». Κλικάρετε στη λέξη "Προκρούστης" για να διαβάσετε τη σχετική ανάρτηση)

Καλλιόπη Παπαγγελή: "ΕΛΕΥΣΙΝΑ, ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο", 2002

Διαβάστε ΕΔΩ το βιβλίο της κας Παπαγγελή από την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του ιδρύματος Λάτση.

Διαβάστε ΕΔΩ για την πορεία των αρχαιολογικών ανασακαφών στο χώρο.
Σημειώνουμε ότι α) το χωριό Ελευσίς ήταν μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, ή αρκετά σπίτια που έπρεπε να απολλοτριωθούν και να απομακρυνθούν (εκεί είχε στρατοπεδεύσει και ο Γιώργος Καραϊσκάκης)
β)"Η πρώτη μελέτη των μνημείων της Ελευσίνας γίνεται κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, το 1812, από την Society of Dilettanti" γ)Η διεύθυνση των ανασκαφών ανατίθεται στον Δημ. Φίλιο, ο οποίος είχε σπουδάσει αρχαιολογία στο Μόναχο. Εξαρχής συνεργάζεται μαζί του ο γερμανός αρχιτέκτων W. Dorpfeld. Ο Δημ. Φίλιος εργάστηκε στις ανασκαφές της Ελευσίνας πάνω από μία δεκαετία, από το 1882 μέχρι το 1894 (δείτε το εξώφυλλο του βιβλίου ΕΛΕΥΣΙΣ του Δ.Φίλιου (1906) στην παρακάτω ανάρτηση δ)Πως φυλάχτηκαν τα ευρήματα στη Κατοχή "Με την έκρηξη του ελληνοϊταλικού πολέμου λαμβάνονται μέτρα διασφάλισης των αρχαίων του Μουσείου Ελευσίνας. Τα «πρώτης τάξεως αρχαία», όπως αναφέρει το σχετικό έγγραφο, μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Αρχαιο¬λογικό Μουσείο, ενώ τα υπόλοιπα μικροευρήματα εγκιβωτίστηκαν και μεταφέρθηκαν σε αρχαία δεξαμενή, λαξευμένη στο βράχο του λόφου, η οποία στη συνέχεια σφραγίστηκε. Τα μεγαλύτερα αγγεία και τα λίθινα εκθέματα συγκεντρώθηκαν στη δυτική αίθουσα του Μουσείου, που θεωρήθηκε ασφαλέστερη ως η μόνη τσιμεντοσκεπής. Μέσα σ’ αυτήν τα αρχαία καλύφθηκαν με αλλεπάλληλες στρώσεις επιχώσεων. Τα ογκώδη αντικείμενα, που ήταν δύσκολο να μετακινηθούν από τα βάθρα τους, παρέμειναν στη θέση τους προστατευμένα από σάκους γεμάτους χώμα" ε)Το σημαντικό ρόλο του αρχαιολόγου Κ.Κουρουνιώτη που με την ομάδα Γ. Μυλωνάς, Ιω. Τραυλός, Ιω. Θρεψιάδης εργαστηκαν για την εξερεύνηση του αρχαιολογικού χώρου, οι οποίοι (συνεργάτες) συνέχισαν το έργο του και μετά το θάνατο του Κουρουνιώτη στα 1945 στ) Για τον Ιωάννη Τραυλό (γνωστό σε μας από προηγούμενες αναρτήσεις) η κα Παπαγγελή αναφέρει "Στον αρχιτέκτονα Ιω. Τραυλό οφείλονται όλα τα ακριβέστατα τοπογραφικά σχέδια του Ιερού καθώς και οι αποτυπώσεις και προτάσεις αποκατάστασης των περισσότερων μνημείων. Ερεύνησε επίσης το Ιερό της Αφροδίτης του Δαφνιού, την πορεία της Ιεράς Οδού στην περιοχή των Ρειτών και το 1950 αποκάλυψε τη ρωμαϊκή γέφυρα του ελευσινιακού Κηφισού. Στη δεκαετία του '60 ανέσκαψε τη Β.Δ. βοηθητική περιοχή του Ιερού, τμήματα του τείχους και τις «Άστυδε Πύλες». Σποραδικές έρευνες, πολύ περιο¬ρισμένης έκτασης, διενήργησε και στη δεκαετία του '80, ενώ μέχρι το θάνατο του, το 1985, δεν έπαψε να ασχολείται με μελέτες και έρευνες για την Ελευσίνα."